Qishloq va suv xo’jaligi vazirligi

Ichaklar
– ovqat hazm qilish tizimsining bir bo’limi bo’lib, oshqozonning piloris 
qismidan boshlanib, orqa chiqaruv teshigida tugaydi. Bu yerda ketma – ket oziqalarning hazm 
bo’lishi, so’rilishi va tezakning shakllanishi amalga oshiriladi. 
Ichaklar ingichka va yo’g’on ichaklarga bo’linadi. Ingichka ichaklar o’z navbatida o’n ikki 
barmoqli, och va yonbosh ichaklarga bo’linib, bu yerda asosan oziqalar hazm bo’ladi va to’yimli 
moddalar so’riladi. Bunda o’n ikki barmoqli ichakning uzunligi 40-120 sm, och ichak 15-40 m, 
yonbosh ichak 10-30 sm bo’ladi. 
Yo’g’on ichaklar ham 3-ga bo’linadi: ko’r ichak, chambar va to’g’ri ichak. Yo’g’on 
ichaklarda oziqalarning hazm bo’lishi va so’rilishi davom etadi, tezak shakllanadi. Ko’r ichakning 
uzunligi har xil hayvonlarda har xil: cho’chqa va itlarda 20 sm gacha, qoramollarda 30-70 sm, bir 
tuyoqlilarda 70 sm gacha. Bir tuyoqli hayvonlarning ko’r ichagi juda rivojlangan bo’lib, oziqalarni 
hazm qilishda aktiv ishtirok etadi. 
To’g’ri ichak tos bo’shlig’i orqali umurtqalarning pastki qismi bilan orqa chiqaruv teshigi 
(anus) ga qarab o’tadi. Orqa qismida to’g’ri ichakning kengaygan qismi bor. 
Hayvonlarda ingichka va yo’g’on ichaklarning uzunligi quyidagicha (metr hisobida): 
Ingichka ichak 
Yo’g’on ichak 
1. Qoramol
35-40
7-10 
2. Qo’y 
21-32
4-7 
3. Echki
17-25
4-7 
4. Cho’chqa
17-21
3,4-7,1 
5. Ot
19-30
6-9 
6. It
5,5-7,1
0,7-1,0 
Parandalarda hamma ingichka ichaklar bor. Yo’g’on ichaklardan 2 ta uzun ko’r ichak va 
to’g’ri ichak bo’lib, kloaka bilan tugaydi. 
Ichaklarning joylashishi 
Ichaklarning joylashishi hayvonlarning turiga bog’liq va quyidagicha bo’ladi: 
1. Kavshovchi hayvonlarda hamma ichaklar qorin bo’shlig’ining o’ng tomonida 
joylashgan. Shirdon qorindan o’n ikki barmoqli ichak boshlanib, diafragma bo’ylab yuqoriga 
ko’tariladi va qorin bo’shlig’ining yuqori qismida joylashadi (bel umurtqalari ko’ndalang 
o’simtalari ostida). O’n ikki barmoqli ichakdan och ichak boshlanib, qorinning orqa devori bilan 
pastga tushadi va qorin bo’shlig’ining pastki qismida joylashadi. Shu yerda yonbosh ichak ham 
joylashgan. Keyin ko’r va chambar ichaklar boshlanib o’ralgan holda qorin bo’shlig’ining o’rta 
qismida joylashadi. 
2. Bir tuyoqli hayvonlarda ingichka ichaklarning hammasi qorin bo’shlig’ining chap 
yuqori qismida joylashadi (chap och biqinda). Ko’r ichak o’ng och biqindan boshlanib, qorinning 

---

95
orqa devori orqali pastga, to’sh suyagiga qarab tushadi va qorinning o’ng orqa qismida joylashadi. 
Chambar ichaklar qorin bo’shlig’ining o’ng oldingi va chap pastki qismlarida joylashadi. 
3. Cho’chqa, it, mushuk va yirtqich hayvonlarda qorinning o’ng tomonida asosan ingichka 
ichaklar, chap tomonda – yo’g’on ichaklar joylashgan. 
4. Parrandalarda uzun ko’r ichak va qolgan qismida ingichka ichaklar va to’g’ri ichak 
joylashgan.