Qarshi davlat universiteti organik kimyo kafedrasi

12- LABORATORIYA ISHI
NITROBENZOL SINTEZI
Kerakli reaktivlar:
Benzol ----------------18ml yoki 15,6 gr ( 0,2 mol )
Nitrat kislota-------- 20 ml (0,29 mol )
Sul’fat kislota(d=1,84)-------------25 ml (0,45 mol)
Natriy karbonat; kalsiy xlorid.
Reaksiya tenglamasi

Ishdan maqsad: Toza holdagi nitrobenzol olish.
Ishning borish: Tajriba mo’rili shkafda olib boriladi.
200 ml sig’imli, yumaloq tubli kolbada nitrat kislota va sul’fat kislotalar sovitib turilran holda ohistalik bilan aralashtiriladi. Kolbaga havo sovitkichi o’rnatilib, uy temperaturasigacha sovitilgan aralashmaga chayqatib turilgan holda oz-ozdan (2-3 ml) benzol quyiladi. Temperaturani 50⁰ C atrofida ushlab turish uchun kolba suv hammomiga tushiriladi. Ko’rsatilgan miqdordagi benzol quyib bo’lingandan so’ng, suv hammomining temperaturasi 60⁰ S ga ko’tarilib, aralashtirib turilgan holda reaksiya 45 minut davom ettiriladi. Reaksiya davoida M – dinitrobenzol hosil bo’lmasligi uchun temperaturani bir me’yorda ushlash kerak.
So’ngra reaksion aralashma sovitilib, ajratgich voronkaga quyiladi va kislotali qavatni nitrobenzolli qavatdan ajratiladi. Nitrobenzol oldin suv, so’ngra 3-5% li soda erimasi bilan karbonat angidrid gazi chiqib tugaguncha yuviladi ( bunda ajratgich vorokaning yuqori og’zi ochiq bo’lishi kerak ). Nitrobenzolni suvli qismdah ajratib, quritish uchun kal’siy xloridi bo’lgan va havo sovitkichi bilan jihozlangan kolbaga quyiladi hamda sutsimon mahsul tiniq holga kelguncha suv hammomida qizdiriladi.
Quritilgan nitrobenzol kichikroq Vyurs kolbasiga quylib, xavo sovitkichi orqali xaydaladi vauning 207-211⁰ S dagi fraksiyasi yig’ib olinib, haydash to’xtatiladi. Haydashni batamom oxirigacha olib borish xavfli, chunki nitrobenzol dinitrolbenzol bilan aralashgan bo’lsa portlash yuz berishi mumkin.
Reaksiya natijasi.
Toza nitrobenzolning qaynash temperaturasi 210,9’C; d ²⁰₂₀ = 1,2055;
n²⁰_D = 1,5525.
Miqdori 21 gr atrofida.