|
9.3. Oʻquv maqsadlari va kutilayotgan natijalar. Oʻquv dasturlarini tuzish. Oʻqitish usullari va texnologiyalari
Davlat boshqaruviga yoʻnaltirilgan tashkilotlarda mutaxassislarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish uchun davlat buyurtmasi beriladi, u tanlov asosida akkreditatsiyadan oʻtgan oliy ta’lim muassasalaridan birini tanlab oladi. Davlat xizmatchilari uchun dasturlarni amalga oshirishda ishtirok etadigan muassasalar ularning mazmuni va oʻqitish texnologiyasini mustaqil ravishda belgilaydilar. Ta’limning natijasi, olingan bilimlardan tashqari, davlat tomonidan tan olingan hujjat bilan ta’minlashdir. Malaka hujjatiga ega boʻlish davlat xizmatchisini kadrlar zahirasiga kiritish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Davlat boshqaruvi tashkilotiga ta’sir etuvchi omillar 9.1-rasmda tasvirlangan.
9.1-rasm. Davlat boshqaruvi tashkilotiga ta’sir etuvchi omillar
Hozirgi kunda davlat boshqaruviga yoʻnaltirilgan tashkilotlar xizmatchilari ta’limida modulli yondashuv qoʻllaniladi. Modelda ta’limning tashkiliy shakllari, ya’ni ma’ruzalar, seminarlar va amaliy mashgʻulotlar, ishbilarmon oʻyinlar, laboratoriya mashgʻulotlari, mustaqil ish, ishlab chiqarish amaliyoti, kurs ishlari, tezislar, testlar va imtihonlar olib boriladi. Mazkur tartibdagi modelda ma’lumotlarni saqlovchi – kitob, tarjimon esa bilim va oʻqituvchidir.
Davlat xizmati xodimlarining kasbiy tayyorgarligi va malakasini oshirish muammolari uning kasbga yoʻnaltirish jarayoni bilan bevosita bogʻliqdir. Individual rejalar asosida davlat organi kadrlarining malakasini oshirish dasturi quyidagicha boʻlishi mumkin (9.2-rasm).
9.2-rasm. Davlat xizmatchilarining malakasini oshirish dasturi
Boshqaruv kadrlarini kasbiy tayyorlashga yangi tushunchalar va yondashuvlarni taklif qilishning yangi darajasiga chiqishga imkon beradigan usul bu – davlat xizmatchilarining yuqori kasbiy tayyorgarligi, ya’ni ijtimoiy oʻzgarishlar va globallashuv darajasi oshib borgan sari, dunyoga yangi yondashuvlar boʻyicha yangi ma’nolar, madaniyat asosida qurilgan treninglardir. Shunday qilib, istiqbolda yoʻnaltirilgan yetakchilarning kasbiy tayyorgarligi ta’lim tizimining mohiyatini, uning barcha tarkibiy qismlarini oʻzgartiradi.
Ilgʻor professional oʻqitishning, ta’lim mahsulotiga ega boʻlishning asosiy yoʻnalishi zamonaviy chaqiriqlar va tahdidlar sharoitida davlat xizmatchisining kasbiy boshqaruv salohiyatini rivojlantirish boʻlishi mumkin.
Ixtisoslashtirilgan boshqaruv ta’sirida inson resurslarini davlat boshqaruvining real jarayonlariga ishtirok ettirilsa, ularning professional va intellektual salohiyatlari faollashadi. Bunda boshqaruv faoliyati professionallashuvining oʻsishi va amaliyotga nisbatan kasbiy ta’limning rivojlanganligi oʻrtasidagi ziddiyatni hal qilish uchun shart-sharoitlar yaratiladi. Ilgʻor ta’lim loyihasining umumiy asoslari madaniyat, ijtimoiy-madaniy kontekst, "ilgʻor fikrlash"dir. Davlat boshqaruvida ilgʻor kasbiy ta’lim, yangi tahdid va tahdidlarga javoban, yuqori raqobatbardoshlikka ega boʻlishiga qaramay, uning bozor holatiga soʻzsiz oʻtishini anglatmaydi. Boshqaruv kadrlarini tayyorlashga qoʻyiladigan talablarni va ushbu yoʻnalishdagi ijtimoiy buyurtmani asoslash davlat boshqaruvi organlari kadrlari malakasini oshirishning dolzarb vazifalari qatoriga kiradi.
Ushbu elementlar boshqaruv kadrlarini tayyorlashga qoʻyiladigan innovatsion talablarning asosi va mazmunini tashkil etadi, natijada ularni real ijtimoiy hayotda va vaqtda oʻzini ishonchli his qiladigan bitiruvchi aks ettirishi kerak. Davlat xizmatchisiga qoʻyiladigan talablar markazida quyidagilar yotishi kerak: aql-idrokni charxlash, kasbiy madaniyat, dunyoqarash va faoliyatni qadriyat yoʻnalishlari prizmasi orqali oʻzgartirish.
Boshqaruv texnologiyalari sohasida professional bilimlarni olishga qaratilgan dasturlar toʻgʻrisida fikrlar yuritamiz. Ushbu yondashuv davlat apparati faoliyatiga emas, balki umuman boshqaruvni oʻrganishga asoslanib, uning turli fanlardan olingan amaliy jihatlarini mujassamlashtiradi. Dasturlar tajribali pedagoglar va soha mutaxassislari tomonidan tuzilgan boʻlib, oʻqitish uchun asos sifatida amaliy misollardan foydalaniladi. Oʻquv modeli boshqaruv fanlari asosida tuzilgan: buxgalteriya hisobi va nazorat, tashkilotlarda inson resurslarining xulqi, moliyaviy menejment, marketing, tashkiliy rejalashtirish, qarorlar qabul qilish fani va boshqalar. Dasturlarning prinsipial konsepsiyasi quyidagilarga asoslanadi: agar siyosiy tahlil hukumatga yaxshiroq qarorlar qabul qilishga yordam berishi kerak boʻlsa, unda davlat boshqaruvi dasturi unga yaxshi natijalarga erishishda yordam berishi kerak.
Ta’lim dasturlarining ba’zi aniq maqsadlari ushbu umumiy maqsaddan kelib chiqadi. Oʻrganilgan adabiyotlar tahlili shuni koʻrsatadiki, davlat xizmati mutaxassislari:
a) birinchidan, davlat idoralari faoliyat koʻrsatadigan oʻta murakkab muhit (kontekst)ni bilishlari kerak, demak ular duch keladigan muammolarning oddiy, "bir oʻlchovli" yechimlari mavjud emas. Shuning uchun zamonaviy tashkilot nazariyasini rivojlantirishning ajralmas qismi sifatida dialog va muzokaralar oʻtkazish, turli manfaatlar va pozitsiyalarni muvofiqlashtirish qobiliyati davlat xizmatchisi kasbiy mahoratining muhim tarkibiy qismidir;
b) ikkinchidan, boshqaruv bilimi va tajribasiga, menejment mutaxassisliklari diplomiga ega boʻlgan zamonaviy davlat xizmatchilari davlat tashkilotlarini isloh qilish usullari va vositalariga ega boʻlishi, innovatsion jarayonlarni boshqarish, byurokratik tuzilmalarning ijtimoiy va tashkiliy inersiyasini yengib oʻtish qobiliyatiga ega boʻlishi kerak;
v) uchinchidan, bitiruvchilar ma’muriy funksiyalarning ijtimoiy maqsadi, ijtimoiy va fuqarolik yoʻnalishlarini tushunishlari kerakki, ularsiz davlat apparati odamlarga emas, balki turli xil avtoritar tizimlarga xizmat qilishi mumkin;
g) toʻrtinchidan, ular boshqaruv muammolarini hal qilishda aholining ishtirok etishining demokratik jarayonlarini himoya qilish va rivojlantirish zarurligini oʻrganishlari kerak;
d) beshinchidan, davlat xizmatchilari davlat xizmatining vazifalarini bajarish jarayonida ochiqlik va halollik tamoyillariga amal qilishlari kerak.
Boʻlajak davlat xizmatchilarini oʻqitish usullari. Amaldagi metodlarning samaradorligi koʻp jihatdan oʻqituvchining ta’lim jarayoniga boʻlgan munosabatiga bogʻliq. Oʻqituvchiga tanlangan oʻqitish metodikasidan qat’iy nazar, ta’limning umumiy talablari mavjud. Boʻlajak davlat xizmatchilarini oʻqitish jarayonida auditoriya mashgʻulotlari davlat xizmatchilari zarur bilim va koʻnikmalarni egallashga yordam berishi mumkin. Bunda oʻqituvchi davlat xizmatchilarining barcha savollariga javob beradigan shaxs sifatida koʻrinishi kerak emas. U tinglovchilarga maslahatchi, yordamchi, ularni kreativ fikrlashga oʻrgatuvchi, tinglovchilarning oʻzlari tomonidan aniqlangan muammolar ustida ishlaydi. Seminarlarda oʻqituvchi oxirgi boʻlib gapiradi. Birinchidan, xodimlar tinglanadi, material muhokama qilinadi, bildirilgan fikrlar tahlil qilinadi, agar kerak boʻlsa, "aqliy hujum" oʻtkaziladi, tinglovchilar oʻz xulosalarini chiqaradilar va shundan keyingina oʻqituvchi soʻzga chiqadi. Zero, oʻqituvchi davlat xizmatchilarining muammolarini hal qilib beruvchi emas, balki ularga muammolar ustida bosh qotirishni, fikr yuritishni va yechim topishni oʻrgatishga harakat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
