Qarshi davlat universiteti a dabiyotshunoslik kafedrasi bibliografiyashunoslik

Bibliografik sharxlar – xujjatlar haqidagi hikoyadan iborat. Xujjatlar haqida aniqliklar, faktli ma’lumotlar beriladi. Sharxning maqsadiga, kitobxonlar guruhiga, mavzuning mazmuniga kо‘ra va boshqa xususiyatlarga kо‘ra axborot beriladigan adabiyotlar soni va uning tartibi tanlanadi. Bibliografik sharxning asosiy elementi kirish qismi, tahliliy qismi va xulosalaridir. Bibliografik sharxlarning turlaridan biri kitoblar haqida hikoyalar bо‘lib, maqsadi biror bir kitobxonlar guruhida mavzuga qiziqish uyg‘otish, mavzuga oid eng yaxshi adabiyotlarni tanlashga yordam berish va ularni targ‘ib qilish. Kitobxon yoki iste’molchi oddiydan murakkabga, aniq masaladan umumiy masalaga о‘tib borish bilan u aniq bir bilimlar xajmiga ega bо‘ladi. Unda avval tanlangan izchillikda joylashgan har bir adabiyotga tо‘la bibliografik tavsif va undan keyin hikoya beriladi.
Buning uchun oldindan bibliografik sharx matni tayyorlab olinadi. U xujjat sifatida saqlanadi, boshqa talabgorlarga yoki quyidagi kutubxonalarga tarqatish uchun qо‘llaniladi, tadbirning sifatli va samarali о‘tishiga yordam beradi. Bibliografik tavsif , umuman sharx о‘qib berilmaydi. Sharxlarni ommaviy axborot vositalari sahifalarida, radio va televideniye orqali, Internet veb sahifalarida joylashtirish mumkin. Buning uchun asosan hududning mashhur kishilari- olimlar, arboblar, ijodkorlar, san’atkorlar haqidagi biobibliografik xarakterdagi sharxlar ajratib olinadi. “Turon” nomli Toshkent viloyat ilmiy-universal kutubxonasi tomonidan tayyorlangan va Internetga qо‘yilgan “Turon durdonalari” veb sahifasini misol keltirish mumkin. Unda Samarqand, Xiva, Buxoro va Toshkent viloyatlari kutubxonalari fondida saqlanayotgan nodir qо‘lyozma kitoblar haqida hikoya qilinadi. Bibliografik qо‘llanmalar ijtimoiy ahamiyatiga kо‘ra boshqa mahsulotlardan ajralib turadi va ularga nisbatan keng qamrovli hamda katta xajmga ega. Shunga kо‘ra milliy va davlat bibliografiyasining turlari tayyorlanadi. Davlat bibliografik kо‘rsatkichlari umuman jamiyat uchun muhim va davlat ahamiyatiga ega bо‘ladi. Maxsus bibliografik qо‘llanmalar ilmiy-yordamchi, kasbiy-ishlab chiqarishga oid, tavsiya xarakterida bо‘ladi. Nashriyotchilik va kitob savdosi bibliografik qо‘llanmalari nashrdan chiqadigan yangi adabiyotlar yoki nashr etilgan asarlar va kitob savdosi tizimlarida mavjud adabiyotlar haqidagi axborotdan iborat bо‘ladi.
Berilayotgan materiallarning mazmuniga kо‘ra bibliografik qо‘llanmalar quyidagi turlarga ajratiladi: