Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

fotoeffektning qizil chegarasi
deyiladi. 
chiq
ch
.
q
chiq
ch
.
q
A
hc
;
h
A
£
l
³
n
Fotoelektronlarni to‘xtatuvchi (berkituvchi) potensial: 
e
2
m
U
2
u
=
De – Broyl to‘lqin uzunligi 
De – Broyl mikrozarralarning harakatda to‘lqin hususiyatini kashf 
etgan. 
mυ
=h/
λ
127. Yorug‘lik bosimi 
Yorug‘lik bosimining nazariyasini 1873 – yil Maksvell 
aniqlagan. 
P – yorug‘lik bosimi 
ρ
– sirtning yorug‘lik qaytarish 
koeffitsienti (akslantirish) 
w
– energiya zichligi 
W – energiya 
V – hajm 
I – yorug‘lik intensivligi (quyosh doimiysi) 
S – yuza 
l
– uzunlik 
c – yorug‘lik tezligi 
P
vt
– quvvat 
P=(1+
ρ
)
w
2
vt
R
4
P
t
S
W
I
c
I
S
t
IS
V
W
p
=
D
=
=
D
=
=
l
w
Yer sirtining har 1 m
2
yuziga 1 s da o‘rtacha 1370 J energiya kelib 
tushishiga 
quyosh doimiysi (intensivligi)
deyiladi. 
t
S
W
I
×
=
Quyosh doimiysi
skalyar kattalik bo‘lib, I harfi bilan belgilanadi. 
[I]=1 W/m
2
2
R
4
P
t
S
W
I
p
=
×
=
Yorug‘lik intensivligi kvant nazariyasi bo‘yicha fotonlar soniga va 
energiyasiga bog‘liq. 
Yorug‘lik fotonlarining bosimi 
yorug‘lik nurini to‘la yutuvchi 
qora sirt uchun quyidagicha: 
ρ
=0 
c
P
tS
c
WS
PS
F
tS
hN
tS
c
N
h
P
c
I
tS
c
W
S
W
V
W
P
vt
=
D
=
=
D
l
=
D
n
=
=
D
=
=
=
=
l
w
Yorug‘lik bosimini 1 – bo‘lib 1900 – yil rus fizigi Petr 
Nikoleyevich Lebedov tajriba orqali aniqlagan. 
Yorug‘lik 
fotonlarining 
bosimi yorug‘lik nurini to‘la 
qaytaruvchi oq (yaltiroq) sirt 
uchun quyidagicha: 
ρ
=1 
c
P
2
tS
c
WS
2
PS
F
tS
hN
2
tS
c
N
h
2
P
c
I
2
tS
c
W
2
S
W
2
V
W
2
2
P
vt
=
D
=
=
D
l
=
D
n
=
=
D
=
=
=
=
l
w

---

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 90 - 
- 90 - 
128. Yorug‘likning kimyoviy ta’siri 
Yorug‘lik ta’sirida boradigan kimyoviy o‘zgarishlar 
fotokimyoviy 
reaksiyalar
deyiladi. 
O‘simliklar tomonidan havodagi korbonat – angidridni yutib, uni 
yorug‘lik ta’sirida kislorod va uglerodga ajratish hodisasi 
fotosintez
deyiladi. 
Berilgan temperaturada issiqlik nurlanishidan ortiqcha energiya 
hisobiga ro‘y beradigan nurlanishga 
luminessensiya
(sovuq holda 
nur chiqarish)
deyiladi. 
Luminessensiya 2 usulda kuzatiladi: 
1. Jismlarga yorug‘lik tushganda nur chiqarib, tushmaganda 
chiqarmasligi 
fluoressensiya
deyiladi. 
2. Jismni yoritilgandan keyin ham nur chiqarib turishi 
fosforessensiya
deyiladi. 
Elektroluminessensiya hodisasini S.I.Vavilov tadqiq qilgan. 
Elektr qarshiligi yoritilganligiga bog‘liq bo‘lgan yarim o‘tkazgichli 
asbobga 
fotodiod
deyiladi. 
Tok o‘tganda o‘zidan sovuq nur chiqaradigan yarim o‘tkazgichli 
diodga 
yorug‘lik diodi
deyiladi. 
Qurilma ichida fotodiod va yorug‘lik diodi joylashtirilgan asbobga 
optron
deyiladi. 
O‘tuvchi toki yorug‘lik vositasida boshqariladigan tranzistorga 
fototranzistor
deyiladi. 
Kunduzgi yorug‘lik lampasining shisha balloni qoplangan 
luminoforning yorug‘lik chiqarish sababi