Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

Nils Bor postulatlari 
1. Har qanday atom sistemasi uchun E
n
energetik sath mavjud 
bo‘lib, bu sathda u nurlanmaydi. Bu sath (holat) statsionar holat 
deyiladi. 
2.1. Atom yuqori energetik 
sathdan pastki energetik sathga 
o‘tganda o‘zidan h
ν
miqdorda 
energiya chiqaradi. 
hν
=E
k
–E
n
2.2. Atom pastki energetik 
sathdan yuqori energetik sathga 
o‘tganda h
ν
miqdorda energiya 
yutadi. 
hν
=E
n
–E
k
O’tish sathlari yaqin bo’lsa, nurlangan yoki yutilgan foton 
chastotasi kichik bo’ladi. 
ν
4
>ν
1
>ν
2
>ν
3
ν
5
>ν
6
>ν
7
>ν
8
3 – eng katta energiyali foton 
nurlanadi 
4 – eng kichik energiyali foton 
nurlanadi 
5 – eng katta energiyali foton 
yutiladi 
8 – eng kichik energiyali foton 
yutiladi 
Vodorod atomining spektri 
Balmerning umumlashgan formulasi: 
÷
ø
ö
ç
è
æ
-
=
n
2
2
m
1
n
1
R
Vodorod atomi uchun Redberg 
doimiysi: R=1,097373·10
7
m
–1
1
15
15
2
2
2
2
s
10
29
,
3
eVs
10
1
,
4
eV
6
,
13
h
E
R
m
1
n
1
E
m
E
n
E
h
-
-
×
=
×
=
=
÷
ø
ö
ç
è
æ
-
=
-
=
n
ν
– vodorod atomi, m – statsionar holatdan n statsionar holatga 
o‘tganda (m>n) chiqaradigan elektromagnit nurlanish kvantining 
chastotasi 
n – uyg‘ongan sathda turgan vodorod atomining spektral chiziqlari 
soni: 
(
)
2
1
n
n
N
-
×
=
Vodorod atomi uchun 1 – orbitasining radiusi: 
î
í
ì
×
=
×
=
-
2
1
n
10
1
n
R
R
m
10
52
,
0
R
Vodorod atomi uchun 1 – orbitasining tezligi: 
ïî
ï
í
ì
u
=
u
×
=
u
n
s
/
m
10
2
,
2
1
n
6
1
Vodorod atomi uchun 1 – orbitasining energiyasi: 
ïî
ï
í
ì
=
-
=
2
1
n
1
n
E
E
eV
6
,
13
E
Vodorod atomida elektron orbitasi, kinetik energiyasi, potensial 
energiyasi va tezligini hisoblashda kvantlashdan foydalaniladi. 
Elektronning orbitadagi chiziqli tezligi: 
hn
2
e
;
hn
ke
2
o
2
n
2
n
e
=
u
p
=
u
Elektronning orbita radiusi: 
2
2
2
o
n
me
n
h
r
p
e
=
Elektronning orbitadagi potensial energiyasi: 
2
2
2
o
4
p
n
h
4
me
W
e
-
=
Lazer turlari: 
1. Qattiq jismli lazerlar 
2. Suyuqlikli lazerlar 
3. Gaz lazerlari 

---

@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
@FizikaTermiz Bahodir Davlatov 
- 92 - 
- 92 - 
130. Atom yadrosining tuzilishi. Yadro kuchlari 
(
)
(
)
î
í
ì
-
-
-
raqami
tartib
soni
protonlar
va
r
elektronla
Z
nuklon
massa
atom
A
X
A
Z
X – elementning kimyoviy belgisi 
N – neytronlar soni 
N=A–Z 
Protonlar va neytronlar birgalikda nuklonlar deyiladi. Ya’ni massa 
soni nuklonlar soniga teng bo‘ladi. 
N
nuklon
=A 
Yadro kuchlari markaziy bo‘lmagan kuchlardir, ular gravitatsion, 
Kulon kuchlaridan farqli o‘laroq, nuklonlar orasidagi masofaga 
bog‘liq emas. 
Yadro kuchlarining muhim bir xususiyati – ularning juda qisqa 
masofada ta’sir qilishidir. 
Yadro kuchlari yaqindan ta’sirlashuv kuchlari bo‘lib, 10
–15
m 
masofadagina mavjud bo‘ladi.