Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

MAXSUS NISBIYLIK NAZARIYASI ASOSLARI 
123. Eynshteyn postulatlari 
Klassik mexanikada jismning massasi, o‘lchami, zichligi vaqt 
o‘tishi bilan o‘zgarmaydi. (Nyuton mexanikasi) 
Relyativistik mexanikada jismning massasi, o‘lchami, zichligi vaqt 
o‘tishi bilan o‘zgaradi. (Eynshteyn mexanikasi) 
Eynshteyn nazariyasi 
1. Nisbiylik prinsipi:
Tabiatdagi barcha xodisalar har qanday 
inersial sanoq sistemasida bir xilda yuz beradi. 
2. Yorug‘lik tezligining invariantlik prinsipi:
Yorug‘likning 
vakuumdagi tarqalish tezligi barcha inersial sanoq sistemalar uchun 
bir xil bo‘lib, 3·10
8
m/s ga teng. U yorug‘lik manbaining tezligiga 
yoki yorug‘lik signalini qabul qilib oluvchining tezligiga ham 
bog‘liq emas. 
M.N.N. dan kelib chiqqan xulosalar: 
1. Tezliklarni qo‘shishning 
relyativistik qonuni: 
2
2
1
2
1
n
2
2
1
2
1
n
c
1
c
1
u
u
-
u
-
u
=
u
÷
ø
ö
ç
è
æ
¬¬
®®
u
u
+
u
+
u
=
u
÷
ø
ö
ç
è
æ
¨
®¬
2. Vaqt relyativistik qisqaradi: 
t
o
– kosmik raketadagi vaqt 
t – yerdagi vaqt 
2
2
o
c
1
t
t
u
-
=
3. Uzunlik relyativistik 
qisqaradi: 
l
o
– dastlabki yoki tinchlikdagi 
uzunligi 
l
– harakatdagi uzunligi 
2
2
o
c
1
u
-
=
l
l
4. Jismning ko‘ndalang kesim 
yuzi o‘zgarmaydi: 
S=const 
5. Hajm relyativistik kamayadi: 
V
o
– dastlabki yoki tinchlikdagi 
hajmi 
V – harakatdagi hajmi 
2
2
o
c
1
V
V
u
-
=

---