Q. X. Abdurahmonov, Sh. R. Xolmo’minov, N. Q. Zokirova, A. B. Irmatova personalni boshqarish darslik

Qiziqtirishning tashkiliy mexanizmi
personalni samarali mehnat 
qilishga yuksak darajada qiziqtirishga xizmat qiladi (9.9-rasm). U 
xodimlar manfaatlarini:
— mehnat turmushining yuksak sifati;
— mehnat natijalarini e’tirof etilishi;
— korxonaning manfaatlari nuqtai nazaridan malakali xodimlarni 
jalb etish, qimmatli xodimlarni saqlab qolish uchun ijtimoiy ta’minot;
— mehnat unumdorligini oshirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulot 
338
Iqtisodiy
Manaviy rag’batlantirish
Salbiy rag’batlantirishni bartaraf etish
Ish hajmi kengaytirish va mazmuni boyitish
Partisipativ
Intizomiy

---

va ko’rsatilayotgan xizmat sifatlarini oshirish maqsadlarida birlashtirishga 
xizmat qiladi.
Qiziqtirish mexanizmi asosiga pirovard natijalarga erishishga 
yo’naltirilgan boshqaruvga maqsadli yondashish qo’yilgan. Xodim nimaga 
intilayotganini hamisha aniqbilishi zarur. Menejer xodim bilan birgalikda 
maqsadni amalga oshiradi.
Menejer maqsad qo’yilgan zahoti ijro jarayonini baholab, 
qiziqtirishning, eng avvalo, ma’naviy rag’batlantirish, salbiy 
rag’batlantirishlarni bartaraf etish, intizomiy jazo usullarini qo’llashi 
darkor. Yaxshi ijrochilikka erishish uchun jazolash kam qo’llanishi va u 
mukofotlash bilan muvozanatlantirilishi kerak. Bitta jazo ham xodim 
faoliyatini yomon tomonga o’zgartirib yuborishi mumkin.
Xodim ijro jarayonida menejer tomonidan unga ta’sir o’tkazilayotgan 
rag’batlarni baholaydi va shunga qarab natijaga erishish uchun 
yo’naltirilgan kuch-g’ayratiga aniqlik kiritadi.
Xodim faoliyatiga tashqi rag’batlardan tashqari o’z-o’zini qiziqtirish 
ham ta’sir ko’rsatadi. Bu eng avvalo, burch, mas’uliyat hissi, shuningdek 
yuksak sifatli va unumli mehnat qilish, tezroq ko’zlangan natijaga erishish 
uchun ichki da’vatdir. Insonlar hamisha ichki da’vat bilan yaxshiroq 
ishlaydilar. O’z korxona va tashkiloti maqsad va vazifalariga xayrixoh 
xodimlar o’ziga-o’zi vazifa qo’yish, uni bajarish yo’lini topish va o’zini-
o’zi nazorat qilishga qodir bo’ladi.
Ijroni baholash ijro butun jarayoni davomida olib boriladi va u 
norasmiy hisoblanadi. Bu menejerning oraliq natijalarga munosabatida 
339