Q. Mo’ydinov N. Husanov R. Rasulov toshkent moliya instituti maxsus ta’lim vazirligi

kelishga buyurdi (kelishni buyurdi); Barcha kerakli adabiyotlarni ko’rib

chiqishga // chiqishni tavsiya qilaman; Ba’zan bunday qurilmalarda sintaktik shakl

o’rnida analitik shaklni ishlatish hollari ham uchraydi: O’z qarashlarini gapirdi //

o’z qarashlari haqida gapirdi; Har kim o’z dardini gapirdi // har kim o’z dardi

to’g’risida gapirdi kabi.2

Ma’lumki, bunday qurilmalarning har biri stilistik jihatdan bir-biridan farq

qiladi va sintaktik stilistika bularning o’ziga xos xususiyatlari hamda imkoniyatlarini

–dan, va –ning affikslarining stilistik xususiyatlari haqida borayotgan bo’lsa ham

lozim. Jumladan, sintaktik shakl ishtirok etgan holatlar jonli so’zlashuv nutqi uchun

xoslangan bo’lib, analitik shakl ishtirok etgan holatlar publitsistik, rasmiy nutq

uslublariga xoslangandir.

Tilimizda ba’zan ayrim grammatik shakl pleonastik (qo’sh) qo’llanadi. Bunday

qo’llash nutqda ortiqchalikni vujudga keltirishi, nutq ravshanligiga putur etkazishi,

fikrni xiralashtirishi, bachkanalashtirishi mumkin: toychoqchaginam, kichkinagina,

1 Yo.Tojiev va b. O’sha asar, 90-bet.

2 Qarang: Yo.Tojiev va b. O’sha asar, 97-bet.

41

affikslar o’z variantlariga ega yoki bir-biri bilan o’zaro sinonimik munosabatda

ma’nolarini o’rgansa, grammatik, stilistika ularning qo’shimcha - ekspressiv

ma’nolarini, vazifaviy xususiyatlarini o’rganadi.

Grammatika bilan stilistika birgalikda faqat grammatik shakllarning nimani

ifodalanishini emas, balki qanday ifodalanishini ham o’rganadi.

Grammatik stilistikaning bir qismi bo’lgan morfologik stilistika har bir

grammatik shaklning, so’z yasovchi vositalar va har xil boshqa shakllarning stilistik

xususiyatlarini o’rganadi.

O’zbek tilida affikslar doirasidagi ma’nodoshlik (sinonimiya) hodisasi ham

keng tarqalgan: shu sababli // shu sababdan; talabalardan biri // talabalarning