Glossariy Ayniyat qonuni

Glossariy
Ayniyat qonuni – narsa va hodisalar o’rtasidagi o’xshash tomonlarni ifodalaydi. Shu bilan birga narsa-hodisalar bir-biridan farq qiladigan tomonlar, xususiyatlar, belgilarga ham egadir. Aynan bir xil bo’lgan narsaning o’zi yo’q. Hatto daraxtning bir shoxida yonma-yon turgan 2 barg ham bir-biridan farq qiluvchi ba’zi jihatlarga ega. Hech bo’lmaganda, ular bir-biridan makondagi o’rni bilan farq qiladi.
Germenevtika – qadimgi yunon afsonalaridagi xudolarning xohish va irodasini insoniyatga tushuntirib berish uchun erga yuborilgan elchisi – Germes nomi bilan ataladi. Demak, germenevtika – tushunish, tushuntirish, tahlil etish g`oyalariga asosiy diqqatini qaratadi. Jamiyat, bu ta`limotga ko`ra, kishilar o`rtasidagi muloqotga asoslanadi. Muloqot jarayonida madaniy, tarixiy va ilmiy qadriyatlar yaratiladi. Shuning uchun falsafaning asosiy vazifasi hayotning ma`nosini, mohiyatini kishilar o`rtasidagi muloqotdan qidirishdan iborat. Bu oqim vaqillari Shleyermaxer va Dil`tey fikricha, biror bir tarixiy manbaning to`g`ri tahlil etilishi tadqiqotchining davr xususiyatlarini to`la his etishi, tushunishi bilan bog`liq. Hozirgi davrda bu ta`limotning ko`plab tarafdorlari mavjud.
Determinizm – (lat.determinare-belgimoq) – barcha hodisalarning umumiy, qonuniyatli aloqadorligi, sababli o’zaro bog’liqligi
Dialektika – grek tilida baxs va suhbatlashish san`ati degan ma`noni anglatadi. Antik dunyo faylasuflari uni haqiqatga erishish yo`li va usuli sifatida talqin etganlar. Hozirgi davrga kelib dialektika olamdagi narsa va hodisalar doimo o`zgarishda, o`zaro aloqadorlik va bog`liqlikda, taraqqiyot va rivojlanishda deb tushunishdir. Unga ko`ra, olamda o`z o`rniga va joyiga, yashash vaqti va harakat yo`nalishiga ega bo`lgan barcha narsalar va voqealar bir-birlari bilan bog`liq va aloqador tarzda, bir-birlarini taqozo etadigan, doimiy va takrorlanib turadigan bog`lanishlar orqali namoyon bo`ladi.
Ziddiyat – qarama-qarshiliklar o’rtasidagi munosabatni ziddiyat degan tushuncha ifodalaydi.
Indeterminizm – (lat – inkor) – hodisalar o’rtasida biroq bir aloqa borligini inkor etadi. Ularga olamda hech qanday tartib yo’q va unda (boshboshdoklik) hukm suradi. Bunda inson o’z xoxishiga harakat qiladi, uning harakatlari aslo hech bir sababga bog’liq emas, degan mantiqiy xulosa chiqaradi.