Q. Mo’ydinov N. Husanov R. Rasulov toshkent moliya instituti maxsus ta’lim vazirligi

ayyom so’zi kun ma’nosida qo’llangan emas, u ma’lum bir sanani ifodalagan, besh

panjasini birikmasida panja so’zi barmoq ma’nosida, bir kalima so’z birikmasida

kalima so’zi so’z leksemasining aniqlovchisi bo’lib kelgan va aqlli, fikrli, lo’nda

so’zlari ma’nosida qo’llangan; tuz-namak qo’llanishida esa o’zbek tilida, og’zaki

nutqda ko’p uchraydigan non - pon, choy - poy tipidagi holatni kuzatamiz.

Bundan tashqari, bu qo’llanishda tuz - namakning ibora holiga kelib qolgani

ko’zga tashlanadi va u birga turdik, birg a bo’ldik birikmalari ifodalagan ma’noni

anglatadi. Xuddi shu birikmada ulardan bittasini qo’llash hech mumkin emas.

kuzatamiz. To’g’ri, namak, kalima, ayyom, panj so’zlari fors-tojik tillarida tuz, so’z,

tasdiq ma’nosini ancha kuchaytirib, bo’rttirib bayon qilishni ta’minlagan.1

Quyidagi misolga e’tibor qilaylik: Birlari mo’ltoninamo xiylag’ar, birlaridir

gavsifatu gavda har (Muqimiy). Bu misoldagi birlari so’zi tarkibidagi –lar affiksi

go’yo ortiqchadek. Chunki bir sonidan keyin ko’plikni bildiruvchi –lar ko’rsatkichi,

odatda, ishlatilmaydi. Biroq shoir bu o’rinda stilistik maqsadda juda o’rinli

foydalangan (-lar affiksini kinoyani ifodalash uchun unga yangi vazifa yuklab

1 Yo.Tojiev va b. O’sha asar, 93 - bet.

1 Yo.Tojiev va b. O’sha asar, 94-bet.

42

miqdorni chegaralab, umumdan ajratishni, yakkalikni bildiradi, ya’ni ko’pdan birni