Пул ва банклар (1-модуль). Пул ва банкларнинг назарий асослари

3 – савол баёни: Молиявий инқироз кўпчилик мамлакатларнинг банк тизимларининг заифлигини кўрсатиб, дунёда кенг резонансга сабаб бўлди. Банк инқирозлари банк тизимини янги макроиқтисодий шароитларга мослаштиришнинг мураккаб жараёнини акс эттиради. Жаҳон банк инқирози кўплаб мамлакатлар иқтисодиётига салбий таъсир кўрсатди. 21 аср бошидаги энг муҳим глобал банк инқирозлари жадвалда келтирилган.

Жаҳон банк тизимининг умумий зарари 300 миллиард доллардан ошди, инқироз даврида АҚШнинг энг катта зарари қуйидагича:

1. Merrill Lynch — 8 млрд долл.
2. Morgan Stanley — 3,7 млрд долл.
3. HSBC — 3,4 млрд долл.
4. Deutsche Bank — 3,2 млрд долл.
5. Bank of America — 3 млрд долл.
6. Barclays — 2,6 млрд долл.
7. Royal Bank of Scotland — 2,6 млрд долл.
8. BNP Paribas — 2,1 млрд долл.
9. Credit Suisse — 1 млрд долл.
Амалиёт шуни кўрсатадики, банк соҳасидаги инқироз ҳодисалари нафақат ривожланаётган ва ўтиш даври иқтисодиётига эга мамлакатларга, балки ривожланган мамлакатларга ҳам хосдир.
Халқаро валюта жамғармаси мутахассислари Аргентина, Шарқий Осиё, Эквадор, Мексика, Туркия ва Венесуеладаги банк тизимидаги инқирозларни келтиришмоқда. Ушбу мамлакатларда банк инқирозлари макроиқтисодий ва микроиқтисодий омиллар таъсири остида юзага келди. Шунингдек, ушбу инқирозлар 90-йилларнинг охирида Осиё банкларида юз берган инқирозларда кўрилмаган янги муаммоларни очиб берди.
Айни дамларда кўплаб олимлар, эксперт ва халқаро ташкилотларнинг нуфузли таҳлилчилари томонидан коронавирус пандемияси оқибатида жаҳонда навбатдаги иқтисодий инқирознинг юзага келиши ҳақида кўплаб чиқишлар, мақолалар эълон қилинмоқда.
Шуларни ҳисобга олиб, муқаддам жаҳонда рўй берган глобал инқирозлар, уларнинг келиб чиқиш сабаблари бўйича ёзилган адабиётларни (манбаларни) ўрганган ҳолда, улар тўғрисида қисқача маълумотларни тайёрлаш фикри туғилди. Ва шу илинжда жаҳон инқирозлари тарихини ёзишга киришилди. Яратгандан қилаётган ишларимизнинг унумини тилаган ҳолда, баҳоли-қудрат уларни баён этишга ҳаракат қиламиз.
Тарихий манбаларда келтирилишича жаҳон иқтисодий тизимига таъсир кўрсатган энг муҳим инқирозлар қуйидагилар бўлган: