Pul mablag‘lari va ularni tahlili reja

Bilvosita usulda pul mablag‘lari oqimini hisoblash tartibi

Ko‘rsatkichlar		(+) belgisi pul mablag‘lari or- tishi; (-) belgisi ularning kamayishi		Axborot manbalari
1		2		3
1. Operatsion faoliyatdan pul mablag‘lari
Sof foyda		+		2-shakl
Asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar bo‘yicha hisoblangan eskirish		+		1-shakl, Bosh daftar
Zaxiralar qoldig‘i ortishi		-		1-shakl,
Xarid qilingan qimmatliklar bo‘yicha QQS ortishi		-		--/--/--/--/--/--
Debitorlardan tushumlar kamayishi		-		--/--/--/--/--/--
«Boshqa joriy aktivlar» moddasi bo‘yicha qoldiqlar o‘sishi		-		--/--/--/--/--/--
Kreditorlik qarzi ortishi		+		1 -shakl
Daromadlarni to‘lash bo‘yicha ishtirokchilarga qarzdorlik ortishi		+		--/--/--/--/--/--
Kelgusi davr daromadlari ortishi		+		--/--/--/--/--/--
Pirovard xarajatlar zaxirasi o‘sishi		+		--/--/--/--/--/--
Boshqa qisqa muddatli majburiyatlar o‘sishi		+		--/--/--/--/--/--
Operatsion faoliyat bo‘yicha jami pul oqimlari				Hisob-kitob
2. Investitsion faoliyat
Nomoddiy aktivlar o‘sishi		-		1 -shakl
Asosiy vositalar xarid qilish		-		3 -shakl
Tugallanmagan ishlab chiqarish hajmi o‘sishi		-		--/--/--/--/--/--
Moddiy qimmatliklarga daromadli qo‘yilmalar o‘sishi		-		--/--/--/--/--/--
	Boshqa aylanmadan tashqari aktivlar o‘sishi		-		--/--/--/--/--/--
	Investitsion faoliyat bo‘yicha jami pul oqimlari				Hisob-kitob
	3. Moliyaviy faoliyat
	Moliyaviy qo‘yilmalar o‘sishi		-		1 -shakl
	Uzoq muddatli majburiyatlar (kreditlar va qarzlar) o‘sishi		+		1 -shakl
	Qisqa muddatli kreditlar va qarzlar ortishi		+		--/--/--/--/--/--
	Banklarga qisqa muddatli kreditlar bo‘yicha qarzdorlik ortishi		+		--/--/--/--/--/--
	Moliyaviy faoliyat bo‘yicha jami pul oqimlari				Hisob-kitob
	4. Faoliyatning barcha turlaridan pul mablag‘laridagi jami o‘zgarishlar (p 1.12+p 2.6+p 3.5)				--/--/--/--/--/--
	5. Hisobot davri boshi uchun pul mablag‘lari qoldig‘i				1 -shakl
	6. Hisobot davri oxiri uchun pul mablag‘lari qoldig‘i (p 4 +p 5)				Hisob-kitob

Valyuta mablag‘laridan foydalanish tahlili

Mamlakat hududidagi va chet eldagi banklarning chet el valyuta hisoblarida pul mablag‘lari mavjudligi va harakati haqida axborotlarni umumlashtirish quyidagi hisoblarda amalga oshiriladi:

5210 «Mamlakat ichidagi valyuta hisoblari»; 5220 «Chet eldagi valyuta hisoblari».
Valyuta hisoblari bo‘yicha operatsiyalarni amalga oshirish va rasmiylashtirish tartibi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Bankining me’yoriy hujjatlari asosida tartibga solinadi. Valyuta hisoblari bo‘yicha operatsiyalar bank ko‘chirmalari va ularga ilova qilingan pul-hisob- kitob hujjatlari asosida buxgalteriya hisobida aks ettiriladi. Valyuta mablag‘larini tahli qilishda manba sifatida “Chet el valyutasidagi pul mablag‘lari harakati haqida ma’lumotnoma” xizmat qilib, unda quyidagi ko‘rsatkichlar mavjud bo‘ladi:

1. 
   Yil boshi uchun qoldiq - 52700
   
2. 
   Valyuta mablag‘lari tushumi – jami - 2041500 jumladan:
   
   1. 
      Sotishdan tushumlar - 500800
      

Konvertatsiyalangan Moliyaviy faoliyat bo‘yicha	- 1200450 -
2.4. Boshqa manbalari	- 340250
3. Sarflandi -jami	- 1974710
3.1. Yetkazib beruvchilar va pudratchilarga
to‘lovlar	- 975300
3.2. Moliyaviy faoliyat bo‘yicha to‘lovlar	- 354260
3.3 Boshqa maqsadlarga	- 645150
4. Yil oxiri uchun qoldiq	- 119490.

Pul mablag‘lari manbalari tarkibida konvertatsiya eng katta so- lishtirma og‘irlikka ega – 58%, xarajatlar qismida esa yetkazib beruv- chilar va pudratchilarga to‘lovlar – 49%. Pul mablag‘larining sof kirimi

• 
  66790 AQSh dollari (2041500 – 1974710). Valyuta operatsiyalari samaradorligi tahlili “valyutaviy o‘zini moliyalashtirish” va “valyutaviy o‘zini qoplash” tushunchalari bilan bog‘langan. Valyutaviy o‘zini moliyalashtirish mohiyati shunda ifodalanadiki, korxona valyutaga tovar (ish, xizmat) larni sotishdan valyutadagi foyda va boshqa operatsiyalardan valyuta daromadlari hisobiga, shuningdek, valyutaga sotib olingan asosiy vositalarga amortizatsiya ajratmalari hisobiga joriy va investitsion sarf-xarajatlarini qoplaydi. Valyutaviy o‘zini moliyalashtirish valyuta mablag‘larining o‘z manbalari miqdorining ularni sarflashdan yuqori bo‘lishi tamoyilidan kelib chiqadi. Shuning uchun valyutaviy o‘zini moliyalashtirish tamoyili valyutaviy o‘zini qoplash tushunchasi bilan to‘ldiriladi. Valyutaviy o‘zini qoplash shuni anglatadiki, korxona valyuta mablag‘lari hisobiga valyutada ifodalanuvchi barcha ishlab chiqarish xarajatlarini qoplaydi. Amaliyotda ushbu tamoyilga rioya qilish korxona bir vaqtning o‘zida barcha valyuta mablag‘larini sarflamay, balki ularni pirovard to‘lovlar uchun to‘plashini anglatadi.
  

Valyuta mablag‘lari harakati balansi quyidagi ko‘rinishga ega:
Q_db + VT – VS – Q_do.
Bu yerda,
Q_db – davr boshi uchun valyuta mablag‘lari qoldig‘i; VT – hisob-kitob davrida valyuta mablag‘lari tushumi; VS – hisob-kitob davrida valyuta mablag‘lari sarfi;
Q_do – hisob-kitob davri oxirida valyuta mablag‘lari qoldig‘i.
Valyutaviy o‘zini moliyalashtirishni baholash quyidagi formula bo‘yicha aniqlanuvchi maxsus moliyaviy koeffitsiyent yordamida amalga oshiriladi:

Bu yerda,
^Kvo‘m ^
F  A _.
K  V

K_vo‘m - valyutaviy o‘zini moliyalashtirish koeffitsiyenti;
F – valyutadagi ishlab chiqarishni moliyalashtirishga yo‘naltirilgan foyda;
A – valyutaga xarid qilingan asosiy vositalar qiymatiga amortizat- siya ajratmalari;
K – valyuta krediti;
V – banklardan yoki valyuta birjasidan sotib olingan valyuta.
Ushbu koeffitsiyentning miqdori qancha yuqori bo‘lsa, valyutaviy o‘zini moliyalashtirish darajasi ham shuncha yuqori bo‘ladi. Valyuta- viy o‘zini qoplash koeffitsiyenti quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:

Bu yerda,
^Kvo‘m ^{ Q}db

• 
  ^T .
  

VS

K_vo‘q – valyutaviy o‘zini qoplash koeffitsiyenti;
Q_db – hisob-kitob davrining boshi uchun valyuta mablag‘lari qoldig‘i; T - hisob-kitob davrida valyuta mablag‘lari tushumi;
VS – hisob-kitob davrida valyuta mablag‘lari sarfi (kvartal, yil). Valyutaviy o‘zini qoplash koeffitsiyenti korxona tasarrufida mav-
jud valyuta miqdori valyutani sarflash hajmidan necha marta ziyod- ligini ko‘rsatadi. Kvo‘q>1 valyutaviy o‘zini qoplash shartiga rioya qilinayotganidan darak beradi. Kvo‘q<1 korxona tomonidan ushbu shartga amal qilinmayotganligini aks ettiradi.