Psixologik trening asoslari. N. Ismoilova

15.4. Hissiyotlarni boshqarish va nizoni yechishga tayyorlik 
 Nizo  haqida  gapirilganda  uning  oldini  olish,  nizoli  vaziyatlarga  yechim  topish  va  bartaraf 
etish borasida bilimlarga ega boiish lozim. 
Ijtimoiy  hayot  va  ijtimoiy  munosabatlar  shunchalik  murakkabki,  odamlar  orasida  ob’ektiv 
ziddiyatli,  qarama-qarshiliklarga  ega  bo'lgan  vaziyatlarga  duch  kelmasdan  shunchaki  yashashning 
iloji  yo‘q.  “Nizolarsiz”  muloqotlarda  nizolar  shunchaki  oshkor  etilmaydi,  ichga  yutiladi  va  oqibat 
munosabatlami ichdan  yemirib boradi. Xolbuki, agar munosabatlarga aniqlik kiritib olinmasa, ular 
tugaydi, tugaganda ham tinchlik va osoyishtalikni istagan ishtirokchilar uchun kutilmagan va hatto 
fojiali tarzda tugashi mumkin. 
Yana  bir  yanglish  fikr  mavjud?  Go‘yoki  nizo  —  bu  albatta  salbiy  emotsiyalaming 
kuchayishidan  iborat  bo’lgan  urush,  janjaldir.  Albatta,  rivojlantiruvchi  munosabatlar  kamdan 
каш
 
holatlardagina sokinlik xarakteriga ega bo‘ladi, ular ko‘pincba bir ko‘tarilib, bir tushib, yaqinlashish 
va  uzoqlashish  nuqtalariga  ega  bo‘ladi.  Lekin  bu  munosabatlar  jonli  bo‘lib,  ular  insonlaming 
kechinmalari bilan bog’liq va har doim o’z yechimiga ega bo’ladi. 
Mutaxassislar izoni hal etishning quyidagi variantlari mavjudligini qayd  
etishgan:  
1) ob’ektiv darajadagi to’liq hal etish; 
 2) ob’ektiv darajadagi qisman hal etish;  
 3) sub’ektiv darajadagi to’liq hal etish;  
4) sub’ektiv darajadagi qisman hal etish. 
Nizodan  keyingi  davr  ikki  etapga  bo’linadi:  opponentlaming  munosabatlari  qisman  yoki 
to’liq normallashadi. 
Qisman  nonnallashish  negativ  emotsiyalar  yo’qolib  ketmasligi  natijasidagi  turli  kechinmalar 
bilan  tavsiflanadi.  To’liq  normallashish  esa  tomonlar  keyingi  konstruktiv  munosabatlaming 
muhimligi  anglab  yetganidagina  boshlanadi.  Bu  bilan  negativ  ustanovkalami  bartaraf  etish, 
birgalikdagi faoliyatda produktiv ishtirok etish, ishonchning o’matilishi sodir bo’ladi. 
Shaxslararo  munosabatlarda  nizolaming  oldini  olish  uchun  nimalarga  e’tibor  berish  lozim? 
degan savolga psixolog mutaxassislar quyidagi tavsiyalami berishadi:  
•  Shaxslararo  munosabatlar  jarayonida  konfliktogenlardan  foydalanmang,  ulami  o’z  vaqtida, 
ildiz otib ketmasidan yo’qotishga harakat qiling  
• Konfliktogen bilan to’qnashganda unga o’zingizdagi konfliktogen bilaii javob qaytarmang  
•  Konfliktogen  bilan  munosabat  bildirayotgan  odamga,  shuningdek  umuman  har  qanday 
suhbatdoshga  empatik  (birovning  xis-tuyg’ularini  anglasl  asosida)  munosabat  bildiring.  Empatik 
munosabat  o'matish  uchut  suhbatdoshingizga  xush  keladigan  mavzulami  tanlang,  unga 
komplimentla ayting, kulib gaplashing, uning so’zlarini diqqat bilan eshiting v.h. 

---

 
99
 •  Imkon  qadar  ko’proq  ijobiy  xis-tuyg’ular  ulashing.  Korifliktogenlar  maxsus  garmonlar 
natijasi  hisoblanadi.  Agar  o’zingizning  kayfiyatingizni 
yaxshilik  sari 
yo’naltirsangiz, 
konfliktogenlami yengishga imkon tug’iladi.  
•  Konfliktogenlar  insonni  kurash,  ziddiyat  va  nizoga  yo’naltiradi.  Bu  esa  organizmda 
adrenalinning  ko’payishiga  olib  keladi.  Adrenalin  konfliktgen  bilan  qo’shilib,  g’azab,  jahl, 
agressiyaning  kuchayishiga  sabab  bo’ladi.  Odamning  qattiq  g’azablanishi  noradrenalinni  keltirib 
chiqaradi. Uning inson salomatligiga bo’lgan juda katta salbiy ta’siri mavjud. 
•Ammo  chiroyli  suhbat  inson  organizmida  endorfin,  ya’ni  “baxt  garmonlarini”  yuzaga 
keltiradi. 
Nizoning yechimini topish - nizoli vaziyatni yo’qotish hamda uning oqibalida yuzaga kelgan 
munosabatlami to’g’ri yo’Iga solish uchun zarur bo’lgan bilim, 
ко
 nikma va malakalar majmuidan 
iboratdir.  Bulling  uchun  iivvnlo  nuiomnla  madaniyatiga  ega  bo’lish  lozim.  Shuningdek  quyidugi 
Imlnlliii  limn  Im  luitmla  ahamiyatga  ega:  suhbat  uchun  qulay,  tinch  va  to'g'ri  joy  tunliiNh, 
hmiiinilibiilnlng gaplarini bo lmaslik, sabr — qanoatli bo’lish, tana zabonign i|uloq Nullah, p'liboi 
hilnn  tinglash,  ma  ruza  o’qimaslik,  ochiq  va  aniq  savollardan  foydnlnnish,  hech  nnixn  Ink  III 
qilmaslik, o’z emotsiyalarini nazorat qilish, birovning nafsoniyatiga tegmaslik. 
Mutaxassislar  muloqot  jarayonida  nizolami  bartaraf  etuvchi  omillar  sirasign  quyidagilami 
kiritadilar:  suhbatdoshlarning  bii-biriga  nisbatan  samimiyligiva  ochiqligi; 
о
  z  fikrlarini  bir-biridan 
yashirmasligi;  bir-biriga  nisbatn  o’zaro  ishonchi;  suhbatdoshlarning  qarashlaridagi  yakdilligi;  o’z 
muammolami  ochiq  ayta  olishga  imkon  yaratishlari;  bir-biridan  vaqt  ayamasligi;  bir-biriga 
hamdardlik bildira olishi.