Педагогика университети жисмоний маданият кафедраси



Download 13,26 Mb.
bet26/181
Sana14.04.2022
Hajmi13,26 Mb.
#550975
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   181
Bog'liq
ЖМН ва М 2 курс мажмуа 2020-2021

Тулқинсимон динамика шундай характерланадики, бир мунча секин, бир текисда юклама бериб борилиб, бирданига кескин кўтариш килинади. Лекин уни аста-секин яна пасайтирилади. Чунки функционал мослашув оркада колиши мумкин. Мослашув белгилари кузатилгач наг рузка янада катта “тўлқин» билан оширилади. Бунда аста-секинлик бўзилмаслиги мухимдир. Шундай қилиб юклама хажми ва интенсивлигини энг катта микдорига олиб чиқиш мумкин.
Умуман, узоқ муддат давом этган машғулотларда юкламанинг дина микаси ҳақиқатдан ҳам тўлқинсимон ёки ухшаш шаклга (формага) киради.
Бошқа сўз билан айтганда, жисмоний тарбия жараёнининг нисбатан узоқ давом этмаган даврларида, агар у қанчалар қисқа бўлса, юкламанинг тўғри чизик бўйлаб ва погонасимон тарзда оширишнинг умумий даражаси хажми ва интенсивлиги шунча юқори бўлади.
Бу қатор табиий содир бўладиган физиологик жараёнлар сабаблари, билан белгиланади ва улар мохият жихатидан етакчи рол ўйнайди: биринчидан, организм физиолоик жараёнларининг табиий ритмини ифода этувчи хизмат ҳолатининг даврий тебраниши ва ҳаётнинг умумий режими, фаолияти; иккинчидан, мослашув жараёнларининг қонунияти; учинчи дан, юклама хажми ва интенсивлигини оширишдаги карама-каршиликлар.
Кейинги икки ҳолатга аниқлик киритамиз. Организм шакли (форма си) ва вазифаси (функцияси)нинг стабиллиги ўзига хос кучга эга бўлиб, тур ли орган ва системалардаги мослашув жараёни бир вақтнинг ўзида бўл май, кайта куришга мослашиш динамикаси, юклама динамикасидан “оркада» колгандек бўлади: аввалига юкламалар оширилади, сўнгра янги оширил ган талаблар оркали келиб чиқарилган мослашув жараёни йўлга қўйилади. Агар машғулотдан машғулотга ёки хатто бир машғулотнинг бир сериясида бошқа серияси юклама орттираверилса юкламанинг умумий хажми юко рилигига кура, эртами - кечми барибир организм нинг имконияти ва унга қўйилаётган талаблар орасида узулиш содир бўлади. Бунга йўл куймаслик учун юкламани умумий хажмининг тўлқинсимон» кўтариш” ва “пасайтириш» ларни куллаб нисбатан кечрок мосла шувчи организмдаги ухшаш ҳолатни вужудга келтиришимиз лозим.
Юкламанинг хажми ва интенсивлиги, бошқачасига айт ганда, жисмо ний ишнинг микдорий йиғиндиси ва унинг зурикиш билан бажарилиши даражаси орасидаги зиддият бирваракайига маълум чегарага эгалиги билан ифодаланади.
Хажмнинг кейинчалик оширилиши интенсивлик, стабилла шуви, сўнгра унинг пасайиши билан боғлиқ ёки унинг акси бўлиши мумкин: Зарур бўлган даражада интенсивликни ошириш учун қайсидир этап давомида стабиллаштириш ва хажмини оширишга олиб келади.28
Бирок жисмоний тарбия жараёнида хажм ҳамда интенсив ликни уму мий тенденциясини ошириб бориш бир оз ушлани ши керак бўлади, бўлма са, жисмоний сифатларнинг доимий ва ҳар томонлама ривожланишини таъ минлаб бўлмайди.

Бу карама-каршилик юклама динамикаси ёрдами билан ҳал килинади.


Ҳар бир тўлқин вақти билан бир бирига тушмайди ган хажм динамикаси ва интенсивлик динамикаси ажралгандек бўлади. Бошланишида агар вақтнинг катта бўлаклари хусусида гапирилганда (хаф та ёки ой назарда тутилади) юкламаларнинг хажми нисбатан кўпай тирилиши содир бўлади; бунда интенсивликнинг темпи унчалик оширил майди. Сўнгра маълум даражадаги стабиллашувда сўнг хажм қисқартири либ, интенсивлик шу этап учун энг юқори даражада кўтарилади. “Тўлқин ларнинг хажм ва интенсивлиги пасайиши” - енгиллашган якунловчи даки ка хисобланади. Сўнги тўлқинлар худди шу тузилишда бўлади. Лекин наг рузка усишининг умумий тенденцияси юқори даражада утади.
Бу тенденция кўп йилик машғулотлар давомида сакланади, маълум вақт утиши билан у умумий тенденция бўла олмай қолади (функционал, адаптация имкониятлари кучли пасайишининг кучайиши хисобига) ва йиллик машғулотларнинг айрим этаплари рамкасида қўлланилади. Шун дай қилиб шу кунгача юкламанинг умумий динамикаси кўп йиллик аспекти “тўлқинсимон” тарзда қўлланилиши кузатилмокда.
Нагрузаларнинг тўлқинсимон олиб борилиши - хафталик, ойлик, йиллик фон сифатида бўлиб, унга ҳам тўғри чизикли, ҳам погпнасимон шакил даги юкламаларнинг фонидан фойдаланиш жисмоний тарбиянинг турли этапларидаги конкрет вазифаларнинг шароитига боғлиқ. Юкламани тўғри чизик бўйлаб оширишдан, хусусан, уларнинг умумий даражаси нисбатан юқори бўлмаган юкламалар ва айникса, аста-секинлик билан ишга тортишда қўлланилади. Погонама - погона динамика юқоридаги нинг акси бажарилган ишлар базасида шуғулланганликнинг ошишини стимуллаш тириш вазифасига жавоб беради.
Услубий тамойилнинг ўзаро алоқаси - Жисмоний тарбия принциплари хусусида айтиб утилган фикрларни диккат билан тахлил қилсак, уларнинг мазмуни бир бири билан шундай туташган, сингиб кетган ва хатто бир-бирига мослашиб кетганлигини аниқ лашимиз мумкин. Бунга ажабланмаса ҳам бўлади, чунки уларнинг барчаси бир жараённи алохида ажратилган томонлари ва қонуниятларини ифодалайди, мохиятига кура ўзи алохида, лекин шартли равишда алохида бўл ган принциплар аспектида тасвирланади.
Онглилик ва фаоллилик принципи жисмоний тарбиянинг бошқа бар ча принципларининг амалга оширилиши умумий шартлари тарзида қабул килиниши мумкин. Чунки шуғулланувчиларнинг ишга онгли ва актив муносабати ўқув материалини кучига ярашилилигига, эгалланган билим, малака ва кўникманинг пухталиги, аввалгиларининг кейингиларига богла ниши ва хоказоларнинг кейинрок усиш йўриқномасига айланиши билан характерланади. Бошқа томондан, шуғулланувчиларнинг актив фаолияти оркали белгиланган мақсадга олиб бориши, у кўргазмалилик, кучига ярашалилик, индивидуаллаштириш, системалилик, талабларни ошириш принципларидан келиб чикса, ҳақиқатдан ҳам онгли деб қабул килинади.
Кучга ярашалилик ва индивидуаллаштириш принципларини хисоб га олмасак, машғулотларнинг кетма-кетлиги ва юкламанинг ошириш нинг рационал йўлларини танлай олмаймиз. Ўз навбатида, кучига яраша лилик чегарасини белгилаш системалилик ва талабларни ошириш принци пи асосида амалга оширилади бундан келиб чикадики, кўрсатилган принцип ларнинг хеч бири бошқаларини инкор қилиш билан тўлалигича амалиётга тадбик килинмайди. Уларнинг ўзаро бирлиги асосида ҳар бирининг таъсир доираси тарбия жараёнига кутилгансамарани бериши мумкин.

Download 13,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   181




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish