Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

Толипов Ў., Усмонбоева М. Педагогик технологияларнинг татбиқий асослари.
– Тошкент: Фан, 2006. – Б. 189. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
26 
Loyihalash faoliyatida model muayyan tizimni yaratishdagi asosiy birlik 
sanaladi. Bu o‘rinda M. N. Axmetova A. V. Kirichuk tomonidan bildirilgan 
“model loyihalashning barcha qoidalariga muvofiq tizimli ravishda yaratilishi 
zarur” fikrni qo‘llab-quvvatlaydi. Darhaqiqat, eng oddiy model ham umumiy 
ta’lim muhiti asosida yaratilishi kerak, biroq ayni o‘rinda mualliflar masalaning 
quyidagi jihatiga ham ahamiyat qaratadi: model hayotning o‘zi emas, shu sababli 
uni yaratishda ma’lum xatolarga yo‘l qo‘yilishi mumkin. Bu fikr o‘qituvchi, 
talabalar tomonidan yaratiladigan modellarga ham taalluqlidir, chunki har 
qanday model muayyan omillarga nisbatan nisbiy xarakterga ega. Buni quyidagi 
holatlarda ko‘rish mumkin: birinchidan, pedagogik texnologiyaning tarkibiy 
tuzilmasi bo‘yicha yetakchi nazariy g‘oyalarning darajasi, tizim negiziga 
qurilayotgan tamoyillar darajasi, texnologik elementlar va qarorlar darajasi 
bo‘yicha farqlanadi; ikkinchidan, modellashtirish bosqichlari o‘quv yilida 
o‘qitiladigan predmetlarning mazmuni va vazifalariga ko‘ra yo‘naltirilishi zarur. 
Loyihalash dastlab ko‘rgazmali-obrazli tasvir sifatida yaratiladi, ijodiy ishning 
ikkinchi bosqichida esa anglangan axborot sxemaga, mazmunga, belgilarga 
ko‘chadi.
V. D. Vasilyeva loyihalash madaniyatining tayanch negizini loyihalash 
madaniyatining ijtimoiy qonun talablari, qonunchilik hujjatlari, texnik me’yorlar, 
zamonaviy 
loyihalash 
qoidalari, 
loyihalash 
faoliyatini 
tashkil 
etish 
ko‘nikmalariga doir bilimlar tashkil qiladi, deb hisoblaydi. Muallifning 
yondashuviga ko‘ra, loyihalash madaniyatining yuqori darajasi loyihalash uchun 
yetarlicha ma’lumotlar bo‘lmagan, xavf va tavakkal qilish omillari mavjud 
bo‘lgan sharoitda tadqiqotchilik va innovatsion yondashuvlar, muhandislik-
loyihalash vazifalarini yechishda nostandart va yaratuvchanlik qarorlaridan 
foydalanish, loyihalash qarorlarini qabul qilish oqibatlarini bashoratlash, o‘z 
kasbiy harakatlarining oqibatlariga javobgarlik uchun tayyorlikning namoyon 
bo‘lishi bilan tavsiflanadi
1
. Bu o‘rinda ham yuqorida bayon qilingan fikrga 
tayangan holda muhandisga xos loyihalash madaniyatining yuqori darajasi 
sifatida qisqacha qilib, “loyihani yaratishga bo‘lgan tadqiqotchilik va innovatsion 
yondashuvlar, muhandislik-loyihalash vazifalarini yechishda nostandart va 
yaratuvchanlik qarorlaridan foydalanish, loyihalash qarorlarini qabul qilish 
oqibatlarini bashoratlash”nigina ko‘rsatib o‘tish maqsadga muvofiqdir. 
1
Васильева В. Д. Проектная культура как цель профессиональной инженерной 
подготовки. www.zpu-journal.ru/zpu/contents/Vasilieva_Project-Culture/42_2012_2.pdf.  

---