Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

Қурбонов Ш. Э., Сейтхалилов Э., Қуронов М., Аҳлидинов Р., Мажидов И. Миллий 
истиқлол ғоясини шакллантиришда ташкилий-услубий ёндашувлар. – Тошкент: Академия, 
2002. – Б. 237. 
2
Коджаспирова Г. М., Коджаспиров А. Ю. Педагогический словарь. – Москва: 
Академия, 2000. – С. 130. 
3
Слободчиков В. И. О возможных уровнях анализа проблемы рефлексии // Проблемы 
логической организации рефлексивных процессов. – Новосибирск, 1986. – С. 130. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
22 
mazmuniga mos ravishda mazkur faoliyatning qayta tashkil etilishi ta’minlanadi, 
deb ko‘rsatiladi
1
. 
Ba’zi tadqiqotchilar refleksiya o‘zini-o‘zi anglashning tasvirlanishi, 
muloqot 
jarayonida 
subyektning 
suhbatdosh 
sifatida 
qanday 
qabul 
qilinayotganligini anglashi, subyektning muammoni va uning vujudga kelish 
sabablarini ko‘ra olishi, aniqlashi, o‘rganishi va tahlil qila olish qobiliyati 
sifatida keltiriladi
2
. 
Yuqorida keltirilgan fikrlardan kelib chiqib, refleksiya samarali 
fikrlashning muhim mexanizmi, yuz berayotgan hodisani keng tizim kontekstida 
tushunish jarayonlarini alohida tashkil etish (u vaziyat va harakatlarni 
baholashni, vazifalarni hal qilish usullari va operatsiyalarini topishni o‘z ichiga 
oladi), xatti-harakatlar va ularning oqibatlarini anglash uchun yo‘naltirilgan 
faoliyat, insonning nazariy faoliyatlarining shakli, ya’ni o‘tmishga (orqaga) 
murojaat qilish hamda subyektning ma’lum bir muammoni va uning vujudga 
kelish sabablarini ko‘ra olishi, aniqlashi, o‘rganishi va tahlil qila olish qobiliyati, 
degan fikrlarga qo‘shilish mumkin. 
Umumiy o‘rta ta’lim muassasalari o‘quvchilarida refleksiv ko‘nikmalarni 
shakllantirishda ularning ma’naviy dunyoqarashlarini rivojlantirishga qaratilgan 
ma’naviy-ma’rifiy va tarbiyaviy ishlarni zamonaviy yondashuvlar asosida 
rejalashtirish, tashkil etish va boshqarish, mazkur jarayonlarda qo‘llaniladigan 
metodlar va yondashuvlarning ahamiyati va o‘ziga xos xususiyatlariga ko‘ra 
to‘g‘ri tanlash, ularga o‘rgatiladigan tushunchalar ko‘lami va mazmun-
mohiyatiga ko‘ra o‘quvchilarning boshlang‘ich tushunchalari va imkoniyatlariga 
mos kelishi hamda ularning ma’naviy dunyoqarashini kengaytirishga xizmat 
qilishi zarur.
Mazkur pedagogik shartlar, o‘z navbatida, umumiy o‘rta ta’lim 
muassasalari o‘quvchilarida refleksiv ko‘nikmalarni shakllantirish jarayonlarida 
ularga mustaqillik, uning mazmun-mohiyati, ahamiyati, qudrati va salohiyatini, 
shuningdek, uning zaruriyatini mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar, 
yaratilayotgan yangiliklar, fan-texnika yutuqlari, iqtisodiy rivojlanishlar asosida 
tushuntirish o‘ziga xos ilmiy-amaliy ahamiyat kasb etishini ifodalaydi. Chunki 
1