Pedagogika 015, 4-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 4-son
 
 
18 
Ilmiy maktablar mohiyatga ko‘ra, jamoani ishida aks ettiradi, biroq fanda 
ular maktabning asoschisi bo‘lgan olim nomi bilan yuritiladi. Ilmiy maktab 
deganda bir olim tomonidan tayyorlangan olimlarni nazarda tutish ham to‘g‘ri 
bo‘ladi. Bunda haqqoniy ravishda “u falonchi olimning maktabini o‘tagan”,
– deb yuritiladi.
Ilm-fan nazariyasida “ilmiy maktab”, “ilmiy yo‘nalish” va “ilmiy 
muammo” atamalari farqlanadi. Qayd etish joizki, ilmiy maktab to‘g‘risida so‘z 
yuritilganda, uning doirasida bir qancha fan doktorlari tayyorlanganligi nazarda 
tutiladi. Ilmiy maktabning muhim tavsifi aniq ilmiy muammo yechimi ustida ish 
olib borilayotganligi, dissertatsion tadqiqotlar borasida ilmiy izlanuvchilar bilan 
ishlanayotganligi, aniq mavzudagi ilmiy konferensiyalar tashkil qilib 
borilayotganligi e’tiborga olinadi. Kafedraning ilmiy yo‘nalishi to‘g‘risida so‘z 
yuritilganda, bu bo‘linmaning rahbari fan doktori ekanligi, kafedra ilmiy 
yo‘nalishi doirasidagi tadqiqotlar dissertatsiya ishlarini himoya qilish, loyihalar 
bajarish va yirik ilmiy ishlarni nashr qilish bilan yakunlanayotganligini 
anglatadi. Ilmiy maktab faoliyatiga baho berishda himoya qilingan dissertatsiya 
ishlari, maktab a’zolarining ilmiy ishlariga iqtiboslar berilishi, maktab a’zolari 
amal qiladigan umumiy g‘oya va qadriyatlarning mavjud bo‘lishi e’tiborga 
olinadi. Ilmiy maktab faoliyatining uzviyligi, tadqiqotlarning davomiyligi odatda 
u maktab yetakchisi tomonidan asos solingan ilmiy mavzuning shogirdlar ilmiy 
ishlarida davom ettirilishi, rivojlantirilishi, yangi qirralar bilan boyib borishi 
orqali tavsiflanadi. 
Ilmiy maktabning muhim ko‘rsatkichlaridan biri uning a’zolari tomonidan 
amalga oshiriladigan tadqiqotlarning ko‘pqirraliligi hisoblanadi. Ilmiy 
maktabning boshqalardan ajralib turadigan o‘ziga xos jihatlarini belgilashda 
miqdor ko‘rsatkichlardan foydalanish faqatgina umumiy xulosa chiqarishga 
imkon beradi. Shu sababli ilmiy maktab bilan bog‘liq jihatlarni, uning o‘ziga 
xosligini baholashga keng qamrovli yondashuv talab etiladi. 
Ilmiy maktablar fanning, olimlarning to‘laqonli faoliyat yuritishidagi 
ehtiyoji bo‘lib, ilmiy hamjamiyat bu kabi muhit negizidagi doimiy muloqotga, 
axborotlar almashinuviga, o‘zaro munosabat va natijalarining baholanishiga 
intiladi. Ilm-fanning rivojlanib borishidagi tarixiy tajribalar shuni ko‘rsatadiki, 
ilmiy hamjamiyatning barqarorligi uning muayyan darajadagi mustaqilligi, o‘z 
faoliyatini mustaqil yo‘lga qo‘ya olishi, fanning kelajagini belgilab berishda 
muhim kuch bo‘lgan yosh olimlarning tashkilotchiligi va intiluvchanligi, tajriba 
va an’analarni o‘zida mujassam qilgan katta avlod olimlari bilan muntazam 
muloqotning yo‘lga qo‘yilganligi bilan belgilanadi. 

---