Педагогнинг коммуникатив компетентлиги. Педагогга хос булган мах,орат асосини ташкил этувчи педагогик муло^от маданияти унинг талабалар жамоаси, ота-оналар, хдмкасблар х,амда рах,барият билан уюштириладиган муло^от жараенида намоен булади. Бунда, айни^са, педагогнинг талабалар жамоаси билан узаро муло^оти мух,им ахдмиятга эга. Педагог талабалар билан муло^отга киришиш, унинг самарали булишига интилади.
Педагогик мулокот маданияти - педагогнинг талабалар жамоаси, ота-оналар, хамкасблар, рахбарият билан педагогик одоб хамда мулокот талабларига мувофик холда уюштириладиган сухбати
Педагогик мулокот куйидаги йуналишларда ташкил этилади (12-расм):
12-расм. Педагогик мулоцот йуналишлари
Педагогик мулокот рухий-психологик таъсир кучига эга. Шу сабабли уни ташкил этишда мулокот жараенининг ижобий булишини таъминлаш педагогнинг зиммасига катта масъулиятни юклайди. Агарда тугри ташкил этилган педагогик мулокот талабада куркувнинг юзага келиши, ишончсизликнинг тугилиши, диккат, хотира ва иш кобилиятининг сусайиши, нутк меъерининг бузилиши кабиларга сабаб булса, аксинча, назарий-педагогик ва амалий жихатдан тугри ташкил этилган мулокот юкоридаги холатларнинг аксини келтириб чикаради. Натижада талабаларда укишга ва мустакил урганишга, фикрлашга булган кизикиш ортади.
Педагогик мулокот узига хос ижтимоий-психологик жараен хам саналади. Мазкур жараенда куйидаги вазифалар бажарилади (13-расм):
13-расм. Педагогик мулоцот жараенда бажариладиган вазифалар
Мулокот жараенида талаба томонидан билдирилаетган фикр- лар, унинг карашлари шахсни якиндан урганиш учун имконият яратади. Талаба шахсини якиндан билиш, унинг ички кечинма- лари, уй-фикрлари, хис-туйгулари, орзу-умид, максад ва хаетий интилишларидан хабардор булиш педагогик жараеннинг методик, рухий жихатдан тугри ташкил этилишини таъминлайди. Зеро, бу жараенда педагогик талаба шахсига хос еш, психологик ва шахсий хусусиятларни инобатга олган холда фаолиятни ташкил этади.
Мулокот жараенидаги ахборот алмашинуви талабанинг узаро ижтимоий жараенлар, шахс камолотининг кечишига доир маълумотлар алмашишини таъминлайди. Педагог ва талабалар уртасида хамкорликни карор топтириш эса хар кандай вазиятда хам улар уртасида узаро ахборот алмашинуви самарали руй беришини учун шароит яратади. Бу жараенда педагог талабаларнинг энг якин маслахатчиси, йулбошчиси ва рахбарига айланади. Мулокот чогида талабалар томонидан уз шахсини, “мени”ни, кадр-кимматини етарлича бахолаш ва уз олдидарига хаетий максадларни куйган холда олга интилишларини таъминлашга жиддий эътибор каратиш лозим. Мулокот жараенида ахборот алмашиш вазифасининг хал килиниши куйидаги воситалар асосида руй беради: г
нутк;
паралингвистик тизим (юн. “para” - “якин”, мулокот таркибида сузли, гоявий маълумотларни сузсиз воситалар билан узатилиши);
экстралингвистик тизим (ингл. “exterior” - “ташкарида”, немисча “linguistik” - гапираетган шахс томонидан нуткнинг бевосита ижтимоий вазифалар билан боглик холда ташкил этиши - нуткий танаффуслар, кулгу, йуталиш, нафас олиш, йиглаш, тутилиш ва б.);
мулокотнинг ташкилий кулами ва вакти;
куз карашлар ердамида ташкил этиладиган алока;
белгиларнинг оптик-кинетик тизими (мимика, пантомимика, жестлар - кул ва оек харакатлари)
v J
Педагог рахбарлиги еки унинг йул-йуриклари, курсатмаларига асосан укув машгулотлари ва тарбиявий ишларни ташкил этишда хам мулокот мухим ахамият касб этади. Айни шу вактда мулокотнинг фаолиятни ташкил этиш вазифасини намоен булади. Якин-якингача фаолиятни ташкил этишда педагогнинг етакчилиги, унинг бевосита ра^барлиги устувор омил булган булса, замонавий шароитда роллар алмашинуви етакчи уринга чикди. Эндиликда аксарият х,олларда талабаларнинг узлари таълим ва тарбиявий жараенларни мустакил уюштириш имкониятига эга булдилар. Бирок, бу дегани, таълимий ва тарбияий ишларни ташкил этиш даврида педагогнинг урни ва роли мутлако акс этмайди, дегани эмас. Педагог бу жараенда рах,бар, етакчи, маслахдтчи, эксперт сифатида намоен булади ва талабаларни педагогик жараенларни илмий-назарий, ташкилий-методик жихдтдан тугри уюштиришга йуналтиради.
Педагогик мулокотни ташкил этишда, айникса, педагог ердамига мудтож укувчиларга алох,ида эътибор бериши, х,ар бир укувчида турли укув фанлари асосларини узлаштиришга нисбатан кизиктириш усулларини, хдмкорлик ва ижодкорликка асосланган мех,натни ташкил этишни олдиндан уйлаб куйиши лозим.
Миллий ва жах,он таълими амалиети педагог, укитувчилар томонидан ташкил этилаетган мулокотни бир неча турга ажратиш мумкинлиги курсатади. Улар куйидагиларир (14-расм):
14-расм. Педагогик мулоцот турлари
Укитувчилар уз фаолиятларида мулокотнинг муайян турларига таяниб иш куради. Крлаверса, педагог томонидан жамоа билан мулокотни уюштириш техникасини доимий равишда та^лил килиб
бориш максадга мувофикдир. Маълум вазиятларда педагог рах,бар сифатида талабалар фаолиятларини бошкаради. Бу жараенда ^ам мулокот етакчи омил х,исобланади. Бирок, мулокотнинг
самарадорлиги рах,бар сифатида намоен булаетган педагог томонидан кандай мулокот услубининг танланганлиги билан белгиланади. Одатда, педагогнинг рах,бар сифатидаги мулокот усуллари куйидаги уч турга ажратилади (15-расм):
Do'stlaringiz bilan baham: |