Бошланғич таълим кафедраси

МАКТАБ МАТЕМАТИКА КУРСИДА УМУМЛАШИРИШ
МЕТОДИ ҲАҚИДА 
 
Султанов Турдали Мадалиевич 
Низомий номидаги ТДПУ  
Умумлаштириш методини алгебра ва геометрия курсидаги турли 
масалаларни ечишда турли умумлаштиришларга эга бўлиб қўллашлари 
мумкин.
1-умумлаштириш. Ўқувчилар 5-синфда 11 га кўпайтириш билан 
танишадилар: 11 га кўпайтириш учун ўнг томонига битта нол ѐзиб, берилган 
сонни қўшиш кифоя: 
. Буни 101, 1001 га 
кўпайтиришга 
йўналтириш 
мумкин. 
Умумлаштириш 
қоидасини 
ўқувчиларнинг ўзлари ифодалашлари мумкин. 
2-умумлаштириш. 7-синф ўқувчилариқуйидаги масалани ечишлари керак 
бўлсин

56, 48 – бет.

: фермерда қуѐнлар ва товуқлар бор. Уларда жами бошлар 
50 та ва жами оѐқлар сони 140 та бўлса, қанча товуқ ва қуѐнлар бўлган? 
Е ч и ш. Товуқлар сони х та, қуѐнлар сони у та бўлсин. Унда масала 
шартига кўра 
Агар бошлар сонини билан, оѐқлар сонини 
билан белгиласак 
масаланинг қўйилиши қуйидаги кўринишни олади: товуқлар сони х, қуѐнлар 
сони у, барча ҳайвонларнинг бошлари сони 
, барча ҳайвонларнинг 
оѐқлари сони 
та бўлади. Энди 
системани тузиб 
иккинчи тенгламани биринчисидан айириб 
га эга бўламиз. Бу 
масаладан фойдаланиб исталган бош ва оѐқлар сони учун(масала ечимга эга 
бўладиган) ҳайвонларнинг сонини топиш мумкин.
3-умумлаштириш. 
7-синф 
ўқувчилари 
қуйидаги 
тенгсизликни 
исботладилар

82, 64 – бет.

: 
, бу ерда 
лар 
мусбат сонлар.
Е ч и ш. Ўқитувчи қуйидаги муаммони қўйиши мумкин: исботланган 
тенгсизликни 
та ҳад учун умумлаштиринг. Ўқувчилар мустаъқил 
равишда 
ни ѐзадилар. Исботлаш 
оддий бажарилади:

---

275 
чап ва ўнг 
томонларини алоҳида алоҳида қўшиб исботга эришилади. Ўқувчилар шу тариқа 
n та ҳад учун 
ни ѐзадилар.