Бошланғич таълим кафедраси

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ
СИНФДАН ТАШҚАРИ МАШҒУЛОТЛАРИ 
 
Турдиева З. 
 Термиз шаҳар 13-мактаб бошланғич синф ўқитувчиси 
 
Ўқувчиларнинг меҳнат фаолиятини бошқариш қуйидаги босқичлардан 
иборат: 
Биринчи босқичда болаларга керакли материалларни, иш жойларини, 
машғулотларга тайѐрланиш ҳамда техника ҳавфсизлиги қоидаларига риоя 
қилишга оид кўрсатмалар берилади. 
Иш бошлашдан олдин ўқувчилар ўқитувчи раҳбарлигида вазифаларни, 
меҳнат топшириқларини ўзаро тақсимлайдилар, иш натижаларини якунлаш 
учун ягона талаблар ишлаб чиқадилар. 
Иккинчи босқичда бажариладиган ишнинг аниқ мақсади ва режаси 
белгилаб олинади. 
Ўқитувчи мақсадни белгилашда ўқувчилар билан маслаҳатлашиб, ишнинг 
натижаларини аниқлаб қўйиши лозим. Масалан, агар қиш вақтида мактаб 
ҳовлисидаги қорларни тозалаш зарур бўлса, ўқитувчи тўғридан-тўғри: 
―Ўқувчилар, биз мактаб ҳовлисидаги йўлларни қордан тозалашимиз керак‖ - 
деб мақсад қўйса, кўп ўқувчиларда ишга нисбатан қизиқиш бўлмаслиги 
мумкин. Лекин бу мақсад қизиқарли шаклда, яъни ―Ўқувчилар, агар биз мактаб 
ҳовлисидаги дарахтларнинг тагига қор тўпласак, сув сероб бўлиб, уларнинг 
ҳосили яхши бўлади. Тозаланган йўллардан одамлар бемалол юрадилар ва 
Сизларга раҳмат айтадилар‖, деб мақсад қўйса, ўқувчилар қизиқиш билан 
ишлайдилар ва мақсадга эришишга интиладилар. Чунки иш натижаларини улар 
аниқ биладилар ва ижтимоий фойдали иш қилганликларини тушуниб етадилар. 
Ўқитувчи ҳар доим меҳнат ҳаракатининг турлари ва жамоа ишида бир-

---

273 
бирининг қилган ишлари боғлиқлигини ўқувчиларга эслатиб, кўрсатиб бориши 
керак. 
Иш жараѐнида доимо жавобгарликни ҳис этиб, ўқувчиларга қулай шарт-
шароит туғдириб бориш лозим. Кичик мактаб ѐшидаги ўқувчилар кўпинча 
ишни охирига етказмайдилар ѐки ишни тезроқ қилиб, натижасини кўрмоқчи 
бўладилар. Шунинг учун ҳам тарбиячи уларга дастлаб содда топшириқлар 
бериб туриши мақсадга мувофиқ. Шунга қарамай, ўқувчиларни секин-аста 
жамоа ишига ўргатиб бориш керак. Жамоа ишининг индивидуал ишга нисбатан 
баъзи қийинчилик томонлари бор. Шу боис ўқитувчилар дарсдан ташқари 
машғулотларда кўпроқ индивидуал иш олиб борадилар. Лекин ўқувчиларда 
жамоа равишда қарорлар қабул қилиш, қуйидаги ишларни охирига етказиш ва 
биргаликда ишлаш каби малакани ҳосил қилиш муҳим аҳамиятга эга. 
Кичик мактаб ѐшидаги ўқувчилар билан жамоа равишда иш олиб 
борилганда, ўқитувчи уларнинг ишларини кузатиб, уларга раҳбарлик қилиб 
туриши лозим. Лекин шунга қарамай, ўқувчиларни ҳам ўз ишларига раҳбарлик 
қилиб, ўзларига ҳамда ўртоқларининг ишларига қатъиятлик билан баҳо 
беришга ўргатиш зарур.