Бошланғич таълим кафедраси

Учинчи босқич меҳнат жараѐнининг асосий босқичи бўлиб, бу босқичда 
ўқувчиларнинг иш натижалари якунланади. Бунда ўқитувчи, албатта, қилинган 
ишнинг сифатига катта эътибор беради, лекин ѐмон иш деб баҳо бермаслиги 
керак. 
Ўқувчиларнинг ишларига баҳо қўйилганда асосий ўлчовларга суяниш 
лозим. Бу ўлчов ўқувчиларни меҳнатга, ишга виждонан муносабатда бўлиб, 
меҳнат жараѐнида бир-бирига ѐрдамлашиш, ўзаро ҳурмат, ишни биргаликда 
бажариш кабилардан иборат. Бу асосий ўлчовларни ўқувчиларнинг 
меҳнатсеварлик сифатларини ташкил этишда, меҳнатга ва меҳнат кишиларига 
нисбатан ахлоқий муносабатларни тарбиялашда муҳим роль ўйнайди. Дарсдан 
ташқари иш шаклларидан бири - тўгарак. Бошланғич синф ўқувчилари билан 
тўгарак ишларини ўқитувчи ташкил этади.
Тўгарак ишларининг мазмуни ҳар хил мавзулардан иборат бўлиши 
мумкин. Масалан, ―Бу нима экан?‖, ―Моҳир қўллар‖ каби тўгаракларда қоғоз, 
картон, газмоллар билан иш олиб борилади ҳамда юмшоқ симлардан ҳар хил 
нарсалар ясалади. Тўгарак ишларининг асосий хусусияти шундаки, ўқувчилар 
кейинчалик керакли амалий кўникма ва малакаларга эга бўлиб, ўз билимларини 
амалиѐтда, аниқроғи, ҳаѐтда қўллашга имкон беради. 
Тўгарак машғулотларида ўқувчилар учун асосий тарбиявий аҳамиятга эга 
бўладиган нарса - бу болалар боғчасидан кичкинтойларга, оналарга ва 
ўртоқларининг туғилган кунларига совғалар тайѐрлаш. Тўгаракларда ҳар хил 
ишлар олиб борилганда ўқитувчи кўпроқ ўқувчиларни меҳр билан ишлашга 
эътибор бериши керак. Фақатгина дарсдан ташқари машғулотларда ҳосил 
қилинган малакаларни ривожлантирмасдан, балки уларда ахлоқий ҳис-
туйғуларни ривожлантириш ҳамда жамият учун фойдали меҳнатга қатнашганда 
фахрланиш ҳиссини шакллантириш лозим. 

---

274 
Агар I синф ўқувчилари меҳнат дарсларида фақат пластилин, картон, 
қоғоз, конструктор билан иш олиб борган бўлсалар; II синфда эса ѐғоч, сим, 
газлама, табиий материаллар билан ишлайдилар. 
Синфдан ташқари ишлар ташкил этилганда, ҳар хил шакл ва услублардан 
фойдаланиш лозим. Лекин ҳамма машғулотларнинг мақсади ўқувчиларни 
меҳнатсеварликка, меҳнат қилаѐтган кишиларни ҳурмат қилишга ўргатади.