A toshmatov, sh sh. Magzumova

Alkogolli rashk vasvasasi
boshqa psixoz turlariga qaraganda ko'proq uchraydi. 
Bemorlar um r yo'ldoshlarining xiyonatkorligiga ishonchlari komil. 
Ularning patologik faoliyati “isbot-dalillar” yig'ish va aybini bo'yniga 
oldirishga intilish bilan bog'liq bo'ladi. Ular o'z xotinlarini ta ’qib qiladilar, 
ishdan kutib oladilar, tekshiruvlar o'tkazadilar. Ichko'ylakdagi dog'lar, 
tanadagi ko'karishlar, tez-tez bo'luvchi telefon qo'ng'iroqlari va h.k. lar 
vasvasa mavzusida talqin qilinadi. Odatda, alkogolli rashk vasvasasi 
sistemalashgan bo'ladi. Bemoriaming xulq-atvori qo'pol tarzda noadekvat 
bo'ladi. Ular ishga ketayotib, xotinlarini qamab qo'yadilar, ulardan «aybini 
bo'yniga olishni talab qilib» kaltaklaydilar, ularga «vafodorlik belbog'ini» 
taqib qo'yadilar. Ba’zida xotinlarining taxminiyjazmanlariga hujum qiladilar. 
Alkogolli rashk vasvasasi kelib chiqishida jinsiy faoliyatning buzilishi 
katta o'rin tutadi: pasaygan potensiya fonida alkogol ta’sirida jinsiy maylning 
ortishi kuzatiladi.
Boshqa turdagi toksikomaniyalar
Etil spirtidan tashqari, qatorboshqa moddalar o'rganish, ruju qo'yish, 
ruhiy va jism oniy qaramlik chaqirishi mumkin. Keng m a’noda ular 
narkotiklar, ularni iste’mol qiluvchi shaxslar esa — narkom anlar 
(giyovandlar) deb nom lanadi. Uyqu dorilari (barbamil, nem butal, 
noksiron va boshq.), stim ulatorlar (fenam in, sentedrin, sidnofen, 
sidnokarb va h.k.) va boshqa dori vositalari uzoq vaqt iste’mol qilinganda 
patologik ruju qo'yish rivojlanishi mumkin. N arkotiklar ham enteral, 
ham parenteral yo'llar bilan qabul qilinadi. Gashish (hind nashasi, 
anasha, marixuana), odatda, tamaki bilan aralashtirib chekish yo'li 
bilan iste’mol qilinadi. K o'pincha psixopatik shaxslar narkomanlarga
86

---

aylanadilar. N arkotik vositalarni qabul qilish kayfiyat ko'tarilishi, 
kayfichoqlik hissi, ko‘tarinki xursandlik holatini chaqiradi. Ammo doimiy 
iste’mol qilinganda bu ta ’sirga faqat narkotik vositani qabul m iqdorini 
oshirgandagina erishish mumkin bo'ladi. Asta-sekin modda almashinuvi 
o ‘zgaradi. Uning yangi darajasini ta’minlab turish uchun bemor organizmida 
narkotik m odda doimiy mavjud b o ‘lishi zarur. Shunday qilib, ruhiy 
qaramlik jismoniy qaramlikka o‘tadi, bu esa giyovandni narkotik moddani 
yana va yana qabul qilishga majbur qiladi. Iste’mol qilishning vaqtinchalik 
to'xtatilishi abstinent reaksiyani chaqirib, bu asosiy belgilari bilan 
alkogolizmdagi abstinent (xumor) sindrom ini eslatadi, am m o nisbatan 
og‘irroq o ‘tadi. Bosh og'rig'i, holsizlik, ich ketishi, qusish, tushkun 
kayfiyat, tajanglik, yig‘loqilik kuzatiladi. Bu holatlarda giyovand hamm a 
narsaga tayyor bo ‘lib, narkotik m oddani topish uchun hatto jinoyat 
sodir etishi mumkin. K o‘pincha giyovandlarda intoksikatsiya natijasida 
oneyroid, delirioz, gallutsinator-paranoid klinikali psixozlar rivojlanadi. 
Suitsidal harakatlar sodir etilishi m um kin. U zoq vaqt narkotik m odda 
qabul qilish, oxir-oqibatda, albatta, ruhiy, jism oniy va ijtimoiy degra- 
datsiyaga olib keladi.
Tibbiy xodim doim shuni yodda tutishi lozimki, ba’zi dori vositalarini 
uzoq vaqt davomida qo'Uaganda ma’lum ehtiyotkoriikka amal qilish kerak. 
Qaramlik rivojlanishi holatlarining oldini olish m aqsadida, bir xil 
dori vositasi bilan davolaganda tanaffu slar qilib tu rish , zarurat 
bo'lmaganda bemorning xohishiga ko'ra dori miqdorini oshiravermaslik; 
davolash jarayonida analogik t a ’sirli, am m o turlicha dori vositalarini 
qo'llash lozim. O lrta tibbiy xodim hech qachon bemorlarning narkomanik 
moyilliklarini quwatlamasliklari, shifokortayinlamagan dori vositalarini 
bermasliklari kerak. Davolash muassasasining h a r bir bo'linm asida 
narkotik moddalami saqlash, tarqatish va qo‘llashda qat’iy nazorat tashkil 
qilingan bo'lishi zarur.