O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Ikramov, G. N. Davranova, A. A. Ikramova

Maktabgacha ta’limda qiyosiy pedagogika fanining tadqiqot 
metodlari

---

16 
lar belgilanadi, ta’lim mazmuni va uning fan-texnika taraqqiyotining zamonaviy 
darajasi talablariga mosligi aniqlanadi. 
 
Pedagogik fanlarning zamonaviy tizimi pedagogika tarixi, etnopedagogika,
androgogika, oliy maktab pedagogikasi kabi pedagogikaning qator mustaqil
sohalarni o‘z ichiga qamrab oladi. Hozirgi globalizatsiya va integratsiya jarayon-lari 
bilan bog‘liq holda tezkor rivojlanayotgan pedagogika sohalari qatoriga qiyo-siy 
pedagogikani ham kiritishimiz mumkin. Shu o‘rinda qiyosiy pedagogikani fan 
sifatida davrlashtirishga oid qator yondashuvlarni ko‘rib chiqamiz. 
D.Beredey va uning izdoshlari qiyosiy pedagogikaning tarixiy nuqtai nazar-
dan shakllanish va rivojlanish jarayonini uchta davrga bo‘ladi. 
Birinchi davr
- 
o‘zlashtirish davri
- XIX asrga to‘g‘ri keladi. Bunda chet el 
pedagogik tajribalari haqidagi aniq ma’lumotlami yig‘ish, tasnif qilish, ta’riflash 
ishlariga alohida e’tibor beriladi. Bu davr uchun qiyosiy pedagogika tadqiqodlari 
natijalaridan foydalanish Osiyo, Afrika, Lotin Amerikasi mamlakatlarida ta’limning 
G‘arb modelini yoyish maqsadida amalga oshirilgan. 
Ikkinchi davr
- 
“bashorat”(prognostik) davri
- XX asming birinchi yarmini 
o‘z ichiga oladi. Bu davrda sof ko‘chirmakashlikdan voz kechish kuzatiladi, o‘rga-
nilayotgan davlatlarning madaniy-tarixiy, ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlari bilan bog‘liq 
holda qiyosiy pedagogikaning nazariy asoslarini ishlab chiqish ahamiyati orta 
boradi, qiyosiy pedagogikaning prognostik vazifalari rivojlanadi. Qiyosiy tahlil 
asosida bir davlatdan ikkinchi davlatga pedagogik tajribani o‘tkazishi mumkinligi 
yoki mumkin emasligi haqidagi bashoratli (prognostik) tavsiyalar tuziladi, ijtimoiy-
iqtisodiy va siyosiy rivojlanish sharoitlari o‘xshash bo‘lgan davlatlarda ham o‘ziga 
xos milliylikning mavjudligi o‘zlashtirilgan tajribaning muvaffaqiyati yoki 
muvaffaqiyatsizligiga ta’sir etishiga e’tibor qaratiladi. 
Uchinchi davr - ilmiy-qiyosiy tadqiqotlar davri
deb ataladi va bu davrda 
qiyosiy tadqiqotlaming ahamiyati va ishonchliligi yanada orta boradi. Rus olimlari 
M.A.Sokolova va boshqalarning qiyosiy pedagogikaning rivojlanish bosqichlarini 
davrlashtirish bo‘yicha fikrlari D.Beredeyning yuqoridagi fikrlari bilan mos keladi, 
lekin rus olimlari bunday bo‘linishning mezonlarini mafkura bilan bog‘laydi. Unga 
ko‘ra birinchi bosqich - XVIII asming oxiridan 1917 yilgacha, ikkinchi bosqich 
- 1917 yildan 1945 yilgacha, uchinchi bosqich urushdan keyingi yillarni o‘z ichiga 
oladi.