22
biri mustamlakalar va metropoliya o'rtasidagi savdo va sanoat sohasidagi raqobat
edi.Mustamlakalarda XVIII asr boshidanoq sanoat tez taraqqiy topdi.
Mustamlakachi dehqonlar bir vaqtning o'zida temirchi-chilangar va to'quvchi
edilar.
Shishasozlik,
charmgarlik,
kemasozlik,
temirchilik
kabi
yirik
manufakturalar XVIII asr o'rtalaridan boshlab keng taraqqiy etdi.XVIII asr ingliz
hukumatining hujjatlarida mustamlakalarda manufakturalar qurishni taqiqlovchi
ko'plab hujjatlarni topish mumkin. Mustamlakalarda savdo cheklab qo'yildi yoki
umuman taqiqlandi. Navigasion aktlar mustamlakalarni
Angliyadan tashqari har
qanday davlat bilan savdo va sanoatini bo'g'ib qo'yishga qaratilgan
edi.Metropoliyaning g'arbiy hududlarga aholining ko'chib kelishini taqiqlash
siyosati janubiy quldor plantatorlarning manfaatiga jiddiy salbiv ta'sir ko'rsatdi.
Chunki yirtqich plantatsion xo'jalikka yangi-yangi unumdor hududlar zarur edi.
1763 yilgi aktdan keyin Virginiya aholisi Amerika mustamlakalaridagi xalqlarni
ingliz qiroli o'zining fuqarolari deb sanashga haqli emasligi to'g'risidagi shiorlar
bilan chiqdi.1765 yil ingliz hukumati "Gerb solig'i to'g'risida" qonun e'lon qildi.
Mustamlakadagi barcha savdo va sanoat korxonalarida bu soliq joriy qilindi.
Hisob-kitoblar, shartnomalar,
tilxatlar, ro'znomaning har bir soni, universitet
diplomlari va boshqa barcha hujjatlar gerb solig'iga tortildi. Ingliz parlamenti bu
soliqni mustamlakalarning aholisidan so'ramasdan mustamlakalarda joriy qildi.
Bunga javoban mustamlakalarda namoyishlar bo'lib, unda Angliyaga qarshi
norozilik chiqishlari yangradi. Shu yili Nyu-York shahrida mustamlakalarning
vakillari ishtirokida kongress chaqirildi. Kongress mustamlakalar
faqat ularning
roziligi bilangina soliqlarga tortilishini talab qilib chiqdi va ingliz tovarlariga
boykot e'lon qildi.Boykot natijasida metropoliyaning mustamlakalar bilan
savdosiga katta zarar o’di. London savdogarlari umumpalatasiga savdoning
qisqarib ketganligidan zarar ko'rayolganligini ma'lum qiluvchi va gerb solig'ini
bekor qilishni so'rovchi talabnomalar taqdim etildi. Parlament gerb solig'i
to'g'risidagi aktni 1766 yilda bekor qilishga majbur bo'ldi. 1767 yil iyunida
parlament Taunsend, deb nomlanuvchi aktni e'lin qildi. Taunsend 1767
yildan
boshlab Britaniya moliyasini boshqardi. Uning nomi bilan ataluvchi aktga ko'ra,
Amerika mustamlakalarni soliq to'lashga majbur qilish maqsadida Amerikaga
keltirilgan ingliz choylari katta miqdordagi boj solog'idan ozod qilinib, uncha
katta bo'lmagan soliqqa tortildi. Ingliz parlamenti Amerika xalqi narxi
arzonlashtirilgan choyni tez xarid qiladi, deb o'ylagan edi.
Ammo Amerika
vatanparvarlari bunday tuzoqqa tushmadilar. Ingliz choylariga boykot e'lon
qilindi, mustamlakalarda vaqtincha choy iste'mol qilish to'xtatildi. Boston
savdogarlari mahalliy fuqarolar orqali kemalardagi ingliz choylarini suvga
tashlatishga muvaffaq bo'ldilar. Bu tarixda "Boston choyxo'rligi" deb ataladi.1774
yil Ogayo va Missisipi shtatlari orasidagi hududlarni Kvebek provinsiyasiga
berish tog'risidagi mashhur akt e'lon qilindi. Bu akt vakillik organiga ega
bo'lmagan, katolik dini hukmron bo'lgan ushbu mustamlaka Kvebek hududining
kengaytirilishini anglatar edi.
Bu akt Virginiya, Massachusets va Konnektikut
mustamlakalarining ular hududini shimoliy-sharqqa tomon kcngaytirish
to'g'risidagi
talablariga
zid
kelmoqda
edi.Massachusets
va
Virginiya
mustamlakalarining tashabbusi bilan mustamlakalarni birlashtirish maqsadida
1774 yil 5 sentyabrida Filadelfiyada kongress chaqirildi. Bu 1-kontinental
kongressda ingliz hukumati bilan qonuniy usullarda munosabatda bo'lish
tarafdorlari - loyyalistlar ko'pchilikni tashkil qildi. Ular Angliya bilan
23
mustamlakalar uchun, maxsus chiqarilgan konstitusion rejim asosida aloqalarni
saqlab qolishni taklif etdilar. Bu kongressda Virginiyalik deputat Jorj Vashington
(1732-1799) katla rol o'ynaydi.Kongressda Virginiyalik
depupatlar orasida
advokat va publitsist Tomas Jefferson (1743-1826) o'zining o'tkir chiqishiari bilan
ajralib turdi. Jefferson yerga mutloq egalik qilishni bekor qilishni, merosga katta
o'g'ilning egalik huquqini bekor qilishni, negrlarning qulchiligini tugatishni talab
qilib chiqdi.1774 yilgi kontinental kongress amerikaliklarning o'z-o'zini milliy
anglashini shakllanishiga zamin tayyorladi. Kontinenlal kongress 5 sentyabrdan
26 oktyabrgacha faoliyat yuritdi. U qirolga bir
qator talabnomalar tayyorladi,
mustamlakalarga
yangi
soliqlar
joriy
qilmaslik,
ingliz
hukumatining
mustamlakalarda siquviga barham berish shular jumlasidan edi. Kongress
mustamtakalar aholisidan ingliz tovarlarini boykot qilishni talab qildi, shundan
so'ng muammolarni tinch yo'l bilan echish maqsadida kongress o'zining majlisini
1775 yilning may oyida davom ettirishga qaror qildi. O'rtadagi bu tanaffus davrida
mustamlakalar va metropoliya o'rtasidagi nizo quroli kurashga aylanib ketdi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
