|
3–расм. Самарқанд шаҳрининг тарихий қисми
учун лойиҳаланган турар жойларнинг тарзлари.
Муаллифлар таклифи.
4–расм. Таклиф этилаётган турар жой комплек-
сининг умумий кўринишидан лавҳалар
ИНТЕРЬЕРДА ГРАФИКАНИНГ ЎРНИ
Бобомуратов З.Р., доцент (ТАҚИ)
Конструкции несущей системы здания, предметы и сокращение теории точки частей комнаты влияют на
интерьерную композицию. Вместе с этим, в зависимости от тени, цветовое решение тона и контраста ме-
няются. В интерьере можно и без человеческой фигуры глубоко выразить тему.
Construction of building structure, objects, point theory reduction of room parts impact on interior composition.
Furthermore, in accordance with light and shadow color solution of tone and contrast vary. In interior the theme cfn
be depicted deeply without human’s figure.
Интерьер композициясига иморат конст-
руктив асослари конструкцияси, буюмлар хона
қисмларининг нуқта назарияси қисқариши
таъсир кўрсатади. Шу билан бир қаторда соя,
ёруғ тушишига қараб тус ва “контраст” ранг
ечими ўзгариб туради. Интерьерда одам фигу-
раси иштирокисиз ҳам мавзуини чуқур ифода
этиш мумкин.
Ҳар бир интерьернинг ташкил топиши
унинг ҳажимларидан қатъий назар қай мақсад
учун жиҳозлашга, меъморий тузилишига ин-
шоотининг нима мақсад учун бунёд этилганига
ҳам боғлиқдир. Архитектор ўз лойиҳасида, у
нима учун қандай мақсадда фойдаланиши ке-
раклиги, каби муаммоларнинг ҳаммасига
лойиҳасида ифодадек қилиб, композицион
ранг жиҳатдан мутаносиблиги аниқланади
сўнг ўзи амалда қўллайди.
Қадимий Миср каби Ўзбекистон маҳобатли
тасвирларида, архитектура архитектура обида-
лари интерьери тасвирлана бошлаган. Хораз-
мда милодгача IV асрда Тупроққалъа саройида
маҳобатли деворий суръатлар ишланганлиги
маълум, лекин бизгача булар бир деворий су-
ратлар ишланганлиги маълум. Фақат парчалар
сақланган. Деворий тасвирларнинг йўқолиб
боришига иқлим шароитининг, қурилиш ашё-
ларининг таъсири катта бўлган. Бинолар лой
ғиштидан, пахсадан қурилган. У намни ўзига
тортади. Ер мағзида қолиб кетган. Натижада
намгарчиликдан бадиий фрескалар тўкилиб
кетган ва деворий сурат эрамизнин биринчи
асрларида Помпей деворий фрескаларида
тўлиқ архитектура композициялари бизгача
етиб келган. Лекин, бу тасвирларда перспекти-
ва хаёлан қонун қоидага амал қилинмаган фан-
тастик усулда тасвирланган.
Ўрта аср Хитой саньатида ҳам интерьер
тасвирларини учратамиз. Бу кўринишлар хусу-
сан, обидалар ташқи кўриниши албатта манза-
ра билан боғлаб ишланган. Бу ўз навбатида
инсон хаётининг атроф муҳит билан боғлиқ-
лигини кўрсатадиган илк қадамлар бўлган.
Италия уйғониш даври намоёндаси бўлган
буюк рассом Джотто асарларида интерьер кў-
ринишининг нисбийлик ечимлари ҳам ўз ифо-
Проблемы архитектуры и строительства
2016, №2
18
дасини топган. Ҳаво перспективасини Фло-
ренцияда Д.Балдовинетти ва кейинчалик бу
санъатни юқори даражага кўтарган Леонардо
да Винчи ҳисобланади. Чунки, у ўз асарларида
нафақат инсон ва атроф-муҳит муносабати-
нинг узвийлигини тўғри топган ва ёруғ-соя
ёрдамида унинг ички дунёсини уйғунлаштира
олган.
XVII асрга келиб, Голланд рассомлари
Я.Стен, А.Остаде, Г.Тербархлар томонидан
интерьер тасвирини ишлашга алоҳида урғу
берилади.
Вемер Делфгиский ўз асасрларида хона ич-
ки кўринишларига тушаётган қуёш нурини шу
даражада нозик ифода этганки, бу эса унинг
асарларига шоирона руҳ киритилганлигини
намоён қилган. Унинг ижоди кейинчалик ине-
терьер ва шаҳар манзараларини ишлашда асос
бўлди ва шу йўналишда мактаб яратилди.
Ф.Халс, Рембрандт, Веласкесларнинг асар-
ларида инсон тасвири интерьер композицияси-
да етакчи ўринни эгаллайди. Чунки, хона ичи-
да инсон образи интерьер композициясини
янада кучайтиради.
XVIII асрга келиб С.Шарден интерьер ҳақи-
қий куйчисига айланади. Унинг тасвирлардаги
ҳар – бир предмет, маълум бир вазифани
ўташи ифодаланганлиги сабабли сюжет ин-
терьер тасвирининг функциясини, баҳаволиги-
ни ифодолаган ъолда санъат даражасига етади.
XIX асрга келиб, классицизим намоёндала-
ри бўлган Л.Давид ҳамда Д.Энгр интерьер тас-
вирларини барча қонун-қоидалари асосида
аналитик аниқликда, бехато тасвирлаш дара-
жасига эришишади.
Интерьер мавзусида Шарқ рассомлари ҳам
турли даврларда ижод қилишган. Шарқ миниа-
тюраларида сарой, ижтимоий бинолари ҳамда
тураржой интерьерлари ифодаланган. Мусав-
вир асарлари орқали, улар яшаган давр қишлоқ
уйлари, саройларнинг ички интерьерлари орқа-
ли деворий безак турлари, мебел турларини
намоён қилган. Кўплаб реалистик санъат асар-
ларида безак турлари мебел - жихозлари сарой,
тураржой, каби обидалар дам олиш хоналари
композицияларида ифодаланган.
Интерьер композициясига иморат конст-
руктив асослари конструкцияси, буюмлар хона
қисмларининг нуқта назарияси қисқариши
таъсир кўрсатади. Шу билан бир қаторда соя,
ёруғ тушишига қараб тус ва “контраст” ранг
ечими ўзгариб туради. Интерьерда одам фигу-
раси иштирокисиз ҳам мавзуини чуқур ифода
этиш мумкин.
Ҳар бир интерьернинг ташкил топиши
унинг ҳажимларидан қатъий назар қай мақсад
учун жиҳозлашга, меъморий тузилишига ин-
шоотининг нима мақсад учун бунёд этилганига
ҳам боғлиқдир. Архитектор ўз лойиҳасида, у
нима учун қандай мақсадда фойдаланиши ке-
раклиги, каби муаммоларнинг ҳаммасига лойи-
ҳасида ифодадек қилиб, композицион ранг
жиҳатдан мутаносиблиги аниқланади сўнг ўзи
амалда қўллайди.
Интерьер жиҳозлардан тортиб, ҳар бир ба-
диий безак тури иморатдан фойдаланиш хусу-
сиятларидан келиб чиқилган бўлиши мақсадга
мувофиқдир.
Бино ички бадиий безаклари интерьеридаги
мутаносибликни ўзига хос хусн ва чирой на-
мунаси бўлиб кўринишига хизмат қилиши ло-
зим. Чунки, интерьерни дид билан, жиҳозлаш
фойдали хажм бўшлиқни, бир тарафдан тежа-
са, иккинчи тарафдан, хонада бирор-бир тад-
бир ўтказиш учун қулай шарт-шароит яратади.
Бу биринчидан, интерьернинг эстетик жиҳат-
дан чиройли бўлишига хисса қўшса, иккинчи-
дан унда ўтказиладиган тадбирлар учун ҳамда
инсон сезги, меъёр ўлчови ва дид онгини
шакллантиришда хизмат қилади. Бу жиҳат-
ларнинг ҳаммаси бадиий дид тасвирий ҳам-
жиҳатлик билан архитектура фазовий бўш-
лиғини бир бутун яхлит кўринишига омил
бўлади.
Архитектура интерьер ва экстерьери тасви-
рий қисми, маънодан чизма тафаккури ва кенг
маънода эркин ижодни (фантазияни ) ҳам та-
лаб қилади. Архитектор ўз биносига чиройли
либос кийдирмоқчи бўлса, албатта тасвирий
санъат турларига, амалий санъатнинг наққош-
лик ва ўймакорлик соҳасига мурожаат қилади.
Санъатнинг бу турларини у ўз иншоотида
қўллар экан, албатта иморатни бадиий ва эсте-
тик жиҳатдан мутаносиб яхлит кўринишга
эришиш учун ҳаракат қилади. Бу яхлитлик
синтез бадиий шакл ва чиройли безак нақш-
лари орасидаги меъёрий мутаносибликка эри-
шиш натижасида юзага келади.
Архитектуравий композиция, бадиий безак-
лар билан бирга интерьер муаммосини хал
қилишда, яъни биринчидан, иморатни ўз вази-
фасига мувофиқ шакллантирилса, иккинчидан,
уни фазовий ҳажмига боғлиқ композицион
бўшлиқни бадиий безаш (диван, кресло ва пар-
да анжомлари билан тўлдириш) яъни, улар-
нинг бир-бири билан мутаносиблигини муво-
фиқлантириш масаласи туради. Бу барча безак
шакллари ва воситалари интерьер мухити би-
лан боғланган ҳолда бўшлиқни композицион
тўлдириш учун ёрдамчи унсурлар бўлишига
қарамасдан, улар умумий талаб доирасини
ташкил этади. Шу жиҳатлари билан архитек-
Do'stlaringiz bilan baham: |
