Microsoft Word 2016-2-пожарка doc

Мe

morchilik va qurilish muammolari
 
2016 йил, №2 сон 
19 
тура интерьерини шакллантириш жараёни ан-
самбл ташкил этиш вазифасини ўташларини 
таъминлаш, энг аввало буюмлар композицияси 
яхлитлигини боғловчи, ўзаро ранг, тус, шакл-
лар мутаносиблигини тўғри ифодалай олишга 
боғлиқ. 
Архитектура йўналишида олий ва ўрта 
таълим ўқув муассасаларида берилаётган уму-
мий билимларнинг талаба амалий фаолияти 
билан боғлиқлиги катта аҳамиятга эга. Лойиҳа-
лашнинг барча босқичлари қораламалари, 
лойиҳанинг архитектура шаклини деталларига 
ишлов берилишда текисликда тасвирланади. 
Архтиектура лойихаларида техник таъсирдан 
ташқари кўргазмали тасвир ҳам керак бўлади. 
Архитектура лойиҳаларида чизма геометрия 
каби ўқув фанлардан ташқари қаламтасвир, 
рангтасвирни ўрганиш ҳам муҳим ўрин тутади. 
Архитектор, дизайнерларга интерьер устида 
ишлаш унинг ижодий фикрлашини шакллан-
тиришга имкон беради. 
Инетерьер чизиш перспектива билимларини 
билишни ва ундан фойдалана билишни тақозо 
этади. Хона ички кўринишини чизишдан ол-
дин у йўлак (коридор), аудитория, ёки ҳашам-
дор зал кўриниши бўлсин, қайси нуқтадан 
қизиқроқ ва аниқроқ кўринишни аниқлаш ло-
зим. Талабалар одатда интерьерга асосий, 
эътиборни қаратиб ишлашда бирор-бир йирик 
предметни, тасвир ўртасида жойлаштиришади. 
Деворлар атроф муҳитга айланади. Интерьерда 
эса айнан хона ичини тасвирлаш керак. Яъни, 
деворлар масофасини хона ичини яхлит чизиб 
кўриш, кириш эшигидан бошлаб, бурчаклар, 
шифт, пол чизиқлари қандай йўналишини, 
қисқаришини ўрганиш ва бир неча қорала-
малар (наброскалар) ишлаш лозим. Албатта, 
интерьер кўринишининг қизиқроқ нуқтасини 
топиш керак. Бунинг учун хонани тарк этиб, 
эшик орқали узоқроқдан қараб кўриш, хонада-
ги буюмларини биринчи, иккинчи ва орқа 
планга тақсимлаб чиқиш, бу этапда деталларга 
ҳозирча эътибор бермаслик тасвирни яхлит 
олиш сўнг умумийликдан секин-аста, детал-
ларга ишлов бера бошлаш талаб қилинади. 
Интерьерни ифодали яратиш учун ёруғ-
сояни яхшилаб кузатиш, ёруғлик тушаётган 
йўналишга, соя, рефлексларга эътибор бериш 
яхши натижа беради. 
Биринчи навбатда интерьернинг энг ёруғ ва 
энг соя жойини белгилаш, ҳар-бир буюмнинг 
ўз сояси ва ундан тушаётган сояларни кузатиш 
токи, тушган соя ўша буюмнинг шаклини ифо-
далашга ёрдам берсин. Тус муносабатини ҳал 
этаётганда интерьердаги буюмнинг энг тўқ 
жойидан ёруғ қисмига секин - асталик билан 
ўтиб бориш яхши натижа беради. 
Интерьер тасвирнинг қаламда тугалланган 
ҳолати қизиқарли композицияга эга бўлиб пер-
спектива ва қуриш, ёруғ-соя қоидаларига таян-
ган бўлиши билан бирга буюмларнинг сирт 
ифодаси (яъни фактураси ёғоч, шиша, метал ва 
ҳакозо) ҳақида ҳам тасаввур бера олиши керак. 
Интерьерни тасвирлашда қоидага кўра тезкор, 
контур чизиқлардан фойдаланган маъқул. Бун-
дай чизиқлар архитектура нисбийликлари, 
планлари, перспективасини, интерьердаги де-
ворий безакларини тасвирлашда қўл келади. 
Лекин, контур чизиқлар ёрдамида тасвир 
шартли равишда ишланишини ёддан кўтарил-
маслиги лозим. 
Тасвирий санъатда бино интерьерини тас-
вирлаш долзарб мавзулардан биридир. Чунки, 
инсон хаётининг ярмидан кўпи бино ичида 
ўтади. У инсоннинг турмуш кечинмалари би-
лан чамбарчас боғлиқ. Тарихий, маиший ва 
замонавий мавзудаги бадиий асарларда, ин-
терьер фон тариқасида ҳам ишлатилиши мум-
кин. Интерьер ҳолати орқали хонадон соҳи-
басининг диди ҳақида ёки бино жиҳозланиши-
га қараб замонавий илмий тараққиёт ҳолати 
ҳақида хулоса чиқариш мумкин. Замонавий 
уйнинг эшик ва деразаларининг шакли, хажми, 
девор ва шифт, полнинг безаги уй жиҳозлари-

---

 
Проблемы архитектуры и строительства 
2016, №2 
20 
ни тасвири орқали унинг қайси даврга мансуб-
лигини билиб олишимиз мумкин. 
Хулоса қилиб айтиш лозимки бадиий ва 
ижодий жиҳатлари билан боғлиқ услуб ундаги 
буюмларни бир-бири билан функция жиҳатдан 
алоқадорлиги, яъни тус, шакл жиҳатлари улар-
нинг уйғунлиги интерьерни яна ҳам яхлит 
кўрсатишга олиб келади. Архитектура интерь-
ернинг бир бутунлигини таъминловчи айрим 
қисмлари ўртасидаги уйғунлик мутаносиблиги 
композиция тузилиши лойиҳада ўз мавқейини 
топа билиши, талабанинг интерьер мавзусида 
чизган машқлари маҳсули десак ҳам бўлади. 
Барча муаммоларни хал қилувчи омил, бу за-
монавий лойиҳа бўлибгина қолмай инсон ижо-
дий фаолиятини, ишлаш қобилиятини, қулай 
ва нурафшон ва маъно англатувчи интерьер 
синтезини яратиш кўникмалари натурадан ин-
терьер чизишда ҳамда фазовий композициялар 
яратишда шаклланада. Шунинг учун ўқув жа-
раёнида турли функцияга эга иморатлар ин-
терьерни чизиш топшириқларини ишлаб чи-
қиш зарур.