Jinoyat qonunining vaqt bo‘yicha amal qilishi deganda nima tushuniladi? Moddiy tarkibli, formal tarkibli jinoyatlarni ta’riflab bering

37.
 
Voyaga yetmaganlarni jinoiy jazodan ozod qilish 
Jazodan ozod qilishning ijtimoiy ahamiyati shundaki, jinoyat sodir qilgani uchun 
sudlangan shaxslarga nisbatan jazodan ko‘zlangan maqsadga erishilgani, birinchi 
navbatda, mahkumlarni tarbiyalash, jinoiy javobgarlikni individuallashtirish va 
differensiatsiyalashuviga ko‘mak berib, jazo tayinlangan shaxslarni bosqichma-
bosqich jamiyatga moslashib borishini ta’minlaydi. SHu sababdan ham jinoyat 
qonunida jazodan ozod qilishning har xil turlari nazarda tutilgan Voyaga yetmagan 
shaxslarni jinoiy jazodan ozod qilish quyidagi usullarda amalga oshiriladi: - jazoni 
o‘tashdan muddatidan ilgari shartli ravishda ozod qilish; - jazoni yengilrog‘i bilan 
almashtirish 
qaytishni istashi jazoning tarbiyaviy ta’sirini kuchaytiradi. Voyaga yetmagan 
shaxsga nisbatan jazoni o‘tashdan muddatidan ilgari shartli ravishda ozod qilish 
tartibini qo‘llashning quyidagi shartlari mavjud: - jinoyat shaxs o‘n sakkiz yoshga 
to‘lmasdan oldin sodir etilishi; -sodir etilgan jinoyat uchun ozodlikdan mahrum 
qilish tariqasidagi jazoga hukm qilinganligi; -sodir etilgan jinoyat uchun ozodlikni 
cheklash tariqasidagi jazoga hukm qilinganligi; -sodir etilgan jinoyat uchun axloq 
tuzatish ishlari tariqasidagi jazoga hukm qilinganligi Jinoyat kodeksining 89-

---

moddasiga muvofiq quyidagi asoslar mavjud bo‘lganda voyaga yetmagan shaxsga 
nisbatan jazoni o‘tashdan muddatidan ilgari shartli ravishda ozod qilish 
qo‘llaniladi: 1. Ijtimoiy xavfi katta bo‘lmagan yoki uncha og‘ir bo‘lmagan jinoyat 
uchun tayinlangan jazo muddatining kamida to‘rtdan bir qismi; 2. Og‘ir jinoyat 
uchun tayinlangan jazo muddatining kamida uchdan bir qismini haqiqatda o‘tab 
bo‘lganidan keyin; 3. O‘ta og‘ir jinoyat uchun, shuningdek qasddan sodir etgan 
jinoyati uchun, agar shaxs ilgari qasddan sodir etilgan jinoyat uchun ozodlikdan 
mahrum etishga hukm qilingan bo‘lsa, tayinlangan jazo muddatining kamida 
yarmini haqiqatda o‘tab bo‘lganidan keyin. Voyaga yetmagan shaxslarni jinoiy 
jazodan ozod qilishning yana bir shakli bu jazoni yengilrog‘i bilan almashtirish 
hisoblanadi. Jinoyat kodeksining 90-moddasiga ko‘ra o‘n sakkiz yoshga to‘lguncha 
sodir etgan jinoyati uchun ozodlikdan mahrum qilish, ozodlikni cheklash yoki 
axloq tuzatish ishiga hukm qilingan shaxsga nisbatan jazoning o‘talmagan qismi 
yengilroq jazo bilan almashtirilishi mumkin