Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

IV bob.
4.2. Transformator chulg‘amlarini ulash guruxlari. Transformatorlarning 
parallel ishlashi 
Reja:
4.2.1. Transformator chulg‘amlarini ulash guruxlari, uning sxemasi va vektor 
diagrammalari.
4.2.2. Transformatorlarning parallel ishlashi. Parallel ishlash shartlari va ularn 
taxlil qilish. 
4.2.1. Transformator chulg‘amlarini ulash guruxlari, uning sxemasi va 
vektor diagrammalari.
Umumiy tushunchalar.
Uch fazali uch sterjenli transformatorda 
ayrim fazalarning birlamchi va ikkilamchi chulg‘amlari bitta sterjenga o‘raladi. 
Uch fazali transformatorda uchta birlamchi (yuqori kuchlanish) va uchta 
ikkilamchi 
(past 
kuchlanish) 
chulg‘am 
bo‘ladi. 
YUqori 
kuchlanish 
chulg‘amlarining bosh uchlari “A”, “V”, “S” va oxirgi uchlari “X”, “U”, “Z” 
harflari bilan, past kuchlanish chulg‘amlarining bosh uchlari “a”, “v”, “s” va 
oxirgi uchlari esa “x”, “u”, “z” harflari bilan belgilanady (4.2.1– rasm). Agar 
transformator 
uch 
chulg‘amli 
bo‘lsa, 
uning 
o‘rtacha 
kuchlanish 
chulg‘amlarining bosh uchlari A
t
, V
t
, S
t
va oxirgi uchlari X
t
, U
t
, Z
t
harflari 
bilan belgilanadi. Uch fazali transformatorning past va yuqori kuchlanish 
chulg‘amlari, asosan ikki xil usulda ulanadi: 
a) yulduz usulida (4.2.1–rasm, a), shartli belgisi: Y 
b) uchburchak usulida (4.2.1–rasm, b), shartli belgisi: A 
Agar transformatorning past yoki yuqori kuchlanish chulg‘amlari yulduz 
usulida ulangan bo‘lsa va uning neytral nuqtasidan nol sim tashqi klemmaga 
chiqarilsa, bu klemma 
O
harfi bilan belgilanadi. Bunday yulduz usulida 
ulashning shartli belg‘isi Y bo‘ladi. Uch chulg‘amli transformatorda o‘rtacha 
kuchlanishga teg‘ishli chulg‘amning neytral nuqtasidan chiqarilgan klemma 
O
t
harfi bilan belgilanadi. Uch fazali transformatorning chulg‘amlari yulduz 
usulida ulanganda: 
ф
л
л
I
I
ф
U
U






;
3
bo‘lishini va uchburchak usulida 
ulanganda: 
ф
л
л
I
I
ф
U
U




3
;


bo‘lishini esdan chiqarmaslik kerak
I
. Uch fazali 
elektr tarmog‘ida ishlaydigan uchta bir fazali transformator chulg‘amlarining 
uchlari yuqoridagicha belgilanadi hamda past va yuqori kuchlanish chulg‘amlari 

---

207 
ko‘rsatilgan 
usullarda 
ulanadi. 
Odatda, 
uch 
fazali 
ikki 
chulg‘amli 
transformatorning yuqori kuchlanish chulg‘ami ulanish usulining shartli belgisi 
kasr suratida, past kuchlanish chulg‘amlarining ulanish usulining shartli belgisi 
kasr maxrajida ko‘rsatiladi. Masalan: 
Y/Y, Y/ Y, Y/
Δ
, 
Δ
/Y va hokazo. 
Uch fazali transformator chulg‘amlarining ulanish usullarini amalda to‘g‘ri 
bajarish uchun har bir chulg‘amning bosh va oxirgi uchlarini aniq belgilab 
olish lozim.
4.2.1-rasm. Uch fazali transformator chulg’amlarini ulanish usullari. 
Uch fazali transformatorlarda chulg‘amlarning ulanish usullari texnika–
iqtisodiy mulohazalar asosida tanlanadi. Chulg‘amlar yulduz usulida ulanganda 
chulg‘amning o‘ramlar soni, uchburchak usulida ulanishga qaraganda 
3
marta 
kamroq bo‘lishiga erishiladi, chunki bunda