Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

 
Uch fazali transformatorlar.
Uch fazali transformatorlarning konstruktiv tuzilishi 4.1.4-rasmda 
keltirilgan. Uch fazali transformatorlarning ishlatilishida ko‘pincha bir fazali 
iste’molchilarning transformator uchala fazalariga notekis taqsimlanishi, 
shuningdek, bir fazali va ikki fazali qisqa tutashuvlar natijasida hosil bo‘luvchi 
avariya rejimlari yoki biror faza o‘tkazgichining uzilishi natijasida 
transformatorning uchala fazasida toklarning notekis taqsimlanishini ko‘rish 
mumkin. Buning natijasida transformator ikkilamchi chulg‘ami kuchlanishining 
nosimmetrik iste’molchilarda ko‘pgina noqulayliklar tug‘diradi. Masalan, 
o‘zgaruvchan tokli uch fazali yuritgichlarni nosimmetrik kuchlanish bilan 
ishlatilsa, uning quvvati kamayadi; cho‘g‘lanma lampalar oshirilgan 
kuchlanishda ishlasa, uning umri keskin qisqaradi, pasaytirilgan kuchlanishlar 
esa 
yorug‘lik 
kuchi 
keskin 
kamayadi. 
Nosimmetrik 
yuklanish 
transformatorlarning o‘ziga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi: ayrim chulg‘amlarda 
o‘ta yuklanish vujudga keladi; faza kuchlanishlar oshib ketadi va magnit 
o‘tkazgichlarning o‘ta to‘yinishiga olib kelishi mumkin. 

---

188 
4.1.4 – rasm. Uch fazali kuch transformatorining tuzilishi. 
Shuning uchun transformatordagi nosimmetrik yuklanish jarayonlarini 
o‘rganish muhim amaliy ahamiyatga ega, chunki u yoki bu nosimmetrik 
yuklanishning natijalarini oldindan bilish, iste’molchi va shu bilan birga, 
transformatorning normal ishlash qobiliyatlari, nosimmetrik yuklanishning 
qanday qiymatlarigacha saqlanishi xaqida takliflarni ishlab chiqishga imkon 
beradi. 
Transformatorning 
nosimmetrik 
rejimlarini 
o‘rganishdan 
maqsad 
birlamchi liniya kuchlanishlari 
CA
BC
AB
U
U
U



,
,
va yukning nosimmetrik to‘la 
qarshiliklari berilgan bo‘lsa, transformator ishini xarakterlovchi hamma boshqa 
qiymatlarni ikkilamchi faza va liniya toklari va kuchlanishlari, birlamchi faza 
va liniya toklari va faza kuchlanishlarini aniqlashdir. 
Transformatorning nosimmetrik yuklanishini o‘rganishda simmetrik 
tashkil etuvchilar usuli keng qo‘llaniladi. 
Transformatorlar ishlashi jarayonida ular shikastlanganda (avariya) yoki 
ta’mirlash ishlarini olib borganda iste’molchini elektr energiyasi bilan uzluksiz 

---

189 
ta’minlash masalasi turadi. Buni amalga oshirishda ikki (yoki undan ko‘p) 
transformatorlarni parallel ulash usuli keng qo‘llaniladi. Undan tashqari, bunday 
ulash natijasida parallel ishlayotgan transformatorlarning sonini o‘zgartirib, 
ularning maksimal f.i.k. lari bilan, hamda ularning har birini optimal 
ishlashlarini ta’minlash mumkin. [1,2]