Uch fazali eyuK tizimning uch fazali toklari deb bir XIL chastotali va fazalari o‘zaro

Uch fazali EYuK tizimning uch fazali toklari deb bir xil chastotali va fazalari o‘zaro

120 0 ga siljigan uchta sinusoidal bir fazali toklar tizimiga aytiladi. Uch fazali tizim

yordamida ishlab chiqarilayotgan elektr energiyani uzoq masofalarga uzatish, bir

fazali tizimga nisbatan samarali hisoblanadi. Uch fazali EYuK tizimni hosil qilish,

uni iste’molchilarga uzatish va bevosita iste’mol qilishda qo’llaniladigan uch fazali

sinxron generatorlar, motorlar, transformatorlar konstruktsiyasi ishlab

chiqarishuchun qulay va samarali, ularni ekspluatatsiyasi tejamli va ishonchlidir.

Texnologik tomondan uch fazali tizimlarda aylanuvchi magnit maydoni hosil qilish

nisbatan qulayu sanaladi. Sinxron va asinxron elektr motorlarning ishlash

tamoyillari ushbu aylanuvchi magnit maydonning tokli o ‘tkazgichga ta’siri hisoblanadi.

Uch fazali tizimga ta’rif, tushuncha va formulalar.

Bir xil chastotali va fazalar bo’yicha o’zaro 120’ siljigan uchta EYuK li zanjirdagi tok

uch fazali tok deb ataladi. Uch fazali EYuK tizimi, uch fazali iste’molchi va ularni

o’zaro bog’lovchi o’tkazgichlar uch fazali zanjirni shakllantiradi. Uch fazali

generator EYuK larinig oniy qiymatlari quyidagicha ifodalanadi:

e(a) = E(m) sin t; e(b) = E(m) sin( t-120 0 ); e(C) = E(m) sin( t +120 0 ) Simmetrik

rejimda ushbu EYuK lar oniy qiymatlarining algebraik yig’indisinolga teng bo’ladi:

e(a)+ e(b)+ e(c)= 0 EYuK vektorlarining geometrik yig’indisi yopiq uchburchak

hosil qiladi. Uch fazali zanjirda ikki turdagi kuchlanish va toklar mavjud bo’ladi:

Faza kuchlanishi –liniya simlarining har biri bilan neytral sim orasidagi kuchlanish

bo’lib Ua , Ub va Uc lar bilan yoki umumiy tarzda U(f) bilan belgilanadi; Liniya

kuchlanishi – liniya simlari orasidagi kuchlanish, boshqacha aytganda generator

chulg’amlarining A va B, B va C hamda C va A nuqtalari orasidagi UAB, UBC va UCA kuchlanishlar yoki umumiy tarzda UA bilan belgilanadi;Faza toki – generator chulg’amlarining yoki iste’molchilarning bosh uchidan oxirgi uchiga yo’nalgan tok

bo’lib umumiy tarzda If ko’rinishida belgilanadi. Liniya toki – Zanjirdagi liniya

simlaridan oqib o’tayotgan tok bo’lib umumiy tarzda IL bilan belgilanadi. Uch

fazali zanjirlarda generator, transformator chulg’amlari va iste’molchilar ikki xil

sxemada: “yulduz” (Ү) yoki “uchburchak” (∆) usulida ulanadi. Generator

chulg‘amlarini “yulduz” (Ү) usulida ulanishi va EYuKlarning vektor diagrammalari

Uch fazali tokning quvvati. Uch fazali simmetrik zanjirlarda quvvatlar quyidagicha

hisoblanadi:

Aktiv quvvat: P(3f)=3P(f)=3U(f)*I(f)*cos(α)

Reaktiv quvvat: Q(3f)=3Q(f)=3U(f)*I(f)sinα

S(3f)=(P(3f)^2+Q(3F)^2)*1/2=3U(f)*I(f)=3^(1/2)*U(l)*I(l)

Uch fazali simmetrik zanjirlarda tokning quvvatini bir fazali va uch fazali

vattmetrlar yordamida o’lchash mumkin. Elektr zanjirlarda uch fazali simmetrik

iste’molchilarni “yulduz” sxemasidan “uchburchak” sxemasiga o’tkazib ulanganda,

liniyadagi tok 3 hamda iste’molchining quvvati 3 martaga ko’payadi. Ushbu

xususiyatdan amaliyotda keng miqyosda foydalaniladi. 48 Elektr stantsiyalarida

uch fаzаli sinхrоn gеnеrаtоrlаr o’rnatilgan bo’lib, aynan ular yordamida uch fаzаli

elektr energiyasi hosil qilinadi. Uch fаzаli sinхrоn gеnеrаtоr ikkita asosiy qism –

qo’zg’almas stator va aylanuvchi rotordan) iborat bo’ladi. Stator pazlariga

chulg’amlar soni bir xil, o’zaro bir-biridan 120’ ga siljigan uchta chulg’am

joylashtiriladi. Rotor vali(o’qi)ga esa N va S ikki qutbli elektromagnit mustaxkam o'rnatilgan.

Ushbu elektromagnit cho’lg’mi maxsus manbadan o’zgarmas tok bilan ta’minlanadi.

l 0 ‘zgarmas tok zanjirida quwatni voltmetr va ampermetr yordamida o‘lchasa bo‘ladi. Buning uchun tok

va kuchlanishni bir vaqtning o'zida o‘lchab, ulami ko'paytirish kifoya.