56
8.
Suvning saprobligi haqida ma’lumot bering
9.
Suvning
koli-indeksi va koli-titri, mikroorganizmlarning umumiy soni qanday
aniqlanadi?
10.
Havoda mikroorganizmlar qay darajada uchraydi?
57
ANTIBIOTIKLAR
Antibiotiklar - (grekcha “anti” - qarshi, “bios” - hayot) - hayvon, o‘simliklar
va mikroblardan olingan, mikroorganizmlar hayot
faoliyatiga tanlab tasir
ko‘rsatadigan moddalardir.
Antibiotik atamasi 1942 yilda S.A.Vaksman tomonidan mikroorganizmlar
hosil qiladigan va antimikrob tasir ko‘rsatadigan moddalarni belgilash uchun taklif
qilingan. Keyinchalik juda ko‘p mualliflar o‘zlarining tushunchalarini taklif
qilishgan.
Z.V.Ermoleva (1946), M.M.Shemyanin, A,S.Xoxlov (1961), M.Gerold
(1966) va boshqalar bo‘yicha, antibiotiklar mikroorganizmlarni o‘ldiradigan yoki
o‘sishini to‘xtatadigan har qanday organizmning
almashinuv maxsuloti
tushuniladi. S.M.Navashin, M.P.Fomina (1970) yildagi tushunchani berishadi:
Antibiotiklar
deganda, mikroorganizmlar hosil qiladigan yoki boshqa tabiiy
manbalardan olingan, shuningdek, ularning sintetik
analoglari yoki ularning
hosilalari, bemor organizmida kasallik qo‘zg‘atuvchilarini yo‘q qiladigan yoki
xavfli
shishlarni
rivojlanishini
to‘xtatadigan,
ximio-terapevtik
moddalar
tushuniladi,
Tibbiyot antibiotiklarga quyidagi talablarni qo‘yadi:
1. Preparatning va organizmda uni emirgan mahsulotining zaharliligining yo‘qligi
yoki past darajasi;
2.Minimal konsentratsiyada (juda oz miqdorda) ko‘zga ko‘rinadigan
antimikrob
ta’siri;
3. Qo‘llanish jarayonida chidamlilikning sekin rivojlanishi;
4. Suvda yaxshn erishi, oddiy sharoitda uzoq muddat saqlaganda doimiyligi;
5. Organizm to‘qimalarda, xar- xil muhitlarda, fiziologik suyuqliklarda antimikrob
ta’sirini saqlab qolishi. Ko‘pchilik antibiotiklar bu talablarga javob bermaydi.
Birinchi bor antibiotiklarni ajratib olishda, ko‘k
yiring tayoqchadan ajratib
olgan moddasini piotsianaza deb atashgan. Emmerix (1889) uni olishga harakat
qilgan.
Qisman bir vaqtning o‘zida xuddi ana shu tayoqchadan boshqa kam zaharli,
58
pnoklastin deb atagan moddani K.F.Gamaleya ajratib oldi. 1924 yilda Gratsiya va
Dat Actinomyces albus dan aktinomitsetni ajratib olishdi.
Antibiotiklar ta’minlashdagi keskin burilish
Flemingning penisillinni
(1929) kashf etilishi natijasida yuz berdi. Fleming Penicillium notatum to‘plami
(kolleksiyasi) atrofida, Petri kosachasidagi stafilokokklar to‘plami erib ketishini,
bu zamburug‘ning suyuq muhitdagi hosilasining suzgichdan o‘tkazilgani
grammusbat va ayrim grammanfiy mikroorganizmlarga antibakterial ta’sir etishini
kuzatdi.
1940 yilda Flori va Cheinlar Penicillium notatum
hosilasidan penitsillin
ajratib olish usulini ishlab chiqishda va bu preparat yuqori terapevtik aktivlikka ega
ekanligi aniqlandi. 1944 yilda Shats, Bugi va Vaksman streptomitsinni oldi.
Rossiyada birinchi pennsillin 1942 yilda Z.V.Ermoleva tomonidan olingan.
Hozirgi paytda 2000 dan ortiq antibiotiklar yozilgan va juda ko‘p tabiiy
birikmalar xosilalari olingan.
Do'stlaringiz bilan baham: