10-mavzu: Yuqumli ichak kasalliklari. (ichak tayoqchasi). Ovqatdan zaharlanishni keltirib chiqaruvchi mikroorganizmlar: salmonellyoz, botulizm Reja

10-mavzu: Yuqumli ichak kasalliklari. (ichak tayoqchasi). Ovqatdan zaharlanishni keltirib chiqaruvchi mikroorganizmlar: salmonellyoz, botulizm


Reja

1. 
   Ichak tayoqchasining umumiy xarakteriyatikasi.
   
2. 
   Salmonellezlar morfologiyasi, kultural biologik xossalari.
   

3. Botulizmning laboratoriya diagnostikasi va profilaktikasi

Tayanch iboralar:Escherichia coli, fibriyalar ,notipik shtammlar,koli titr, koli-indeks ,Ploskirev, Vismut-sulfit agar
Esherixiylar
Ichak tayoqchasi (Escherichia coli)ni 1885- yilda nemis olimi Teodor Esherix
dispepsiya bilan og’rigan bemor najasidan ajratib oshgan. E.coli tabiatda
keng tarqalgan bo‘lib, odam va sut emizuvchilarning ichaklarida yashaydi. Bundan tashqari, qush, baliq, sudralib yuruvchilar, amfibiya va hasharotlar ichagida ham bo‘ladi Ichak tayokchasi najas bilan ko‘p miqdorda ajralib, tashqi muhit(tuprok, suv, turli buyumlar)ni ifloslantiradi.
Eschcrichia urug‘i E.coli, E.fergusonii, E.hermannii, E.vulneris va E. blattae
(suvarak ichagida topilgan) turlardan tashkil topgan bo‘lib, ular biokimyoviy va fiziologik xususiyatlari jihatidan bir-biridan farq qiladi.
Morfologiyasi. Ichak tayoqchasi morfologiyasiga ko‘ra Enterobactcriaceae
urug‘iga mansub entsrobakteriyalarga o‘xshaydi, hajmi 1,1-1,5x2,0-6,0 mkm. Bularning ayrim shtammlari harakatchan (peritrix), ayrimlariesa harakatlanmaydi, ya’ni xivchinlari yo‘q. Hozirgi vaqtda 30% pathogen esherixiylarda jinsiy kiprikchalar borligi aniqlangan. Ba’zi shtammlari
mikrokapsula yoki shilimshiq kapsula hosil qiladi. Grammanfiy, spora hosil qilmaydi.Bakteriya hujayrasi mayda tuklar(fibriyalar) bilan qoplangan.Nukleoid DNK sida G+S 48-52% ni tashkil etadi.
O‘sishi. E.coli fakultativ anaerob, 37°C haroratda va pH 7,2-7,5 bo‘lganda yaxshi o‘sadi. Esherixiylar 22-37⁰ C da o‘z faoliyatini saqlabqoladi, ammo past haroratda o‘sishi to‘xtaydi. Ular go‘sht-peptonli agarda shakli yumaloq, rangi tiniq va yaltiroq, chetlari esa bo‘rtgan, diametri 1-2 mm li S-shakldagi koloniyalar hosil qiladi. Lekin mutatsiyalar
hisobiga R-shakligaega koloniyalar ham vujudga kelishi mumkin, bu holda
ular asosiy biologik xususiyatlarini yo‘qotadi.Go‘sht-peptonli bulonda bir xil quyqa, so‘ng cho‘kma hosil qilib ko‘payadi. Ichak tayoqchasi differensial oziq muhitlarda ulariing tarkibiga
ko‘ra turli rangdagi koloniyalarni hosilqiladi. Macalan: Endo muhitidagi
to‘q qizil yaltiroq koloniyalar, muhit tarkibidagi laktozani ichak tayoqchasi
parchalaganligi hisobiga hosil bo‘ladi.