Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

ýagmyr
ýa-da 
ýagmyry
diýen uly we güýçli taýpa bolupdyr. Häzir onuň galyndysy hut şeýle 
at bilen gökleňleriň, ýagmyrçy görnüşinde hem hataplaryň düzüminde 
saklanypdyr (ýagmyrçy—“ýagmyr taýpasyna degişli il” diýen 

---

252
manydadyr). A. Roslýakowyň, S.Agajanowyň pikirine görä, bu taýpa asly 
ýazyrlardan bolan we XI asyryň başynda (1028-nji ýylda) türkmenleriň 
Horasan häkimleriniň garşysyna alyp baran göreşlerine baştutanlyk eden 
görnükli serkerdäniň—Ýagmyryň ady dakylypdyr.
Biz bu etnonimiň gadymy türki ýagma diýen taýpanyň (ýa-
da halkyň) ady bilen baglanyşykly bolmagynyň mümkindigini hem 
unutmaly däldiris. Baryp XI asyrda Mahmyt Kaşgary tarapyndan 
agzalýan bu taýpa dokuzoguzlardan bölünip aýrylýar we garlyklaryň 
eýeleýän mülkleriniň uly bölegini olaryň paýtagty Kaşgar bilen bile 
basyp alýar. Ýagmalaryň köpüsi soňra özbek halkynyň düzümine siňýär.
W.W. Bartold 
ýagma
diýen etnonimi “ýagýanlar”, “çozýanlar” 
diýip düşündirýär. Dogrudan-da, 
ýagma
sözi “dökülmek”, “çapmak, 
çapawullamak” diýen manydadyr. Türkmen dilindäki ýagy, ýow sözleri 
hem şu söz bilen asyldaşdyr.
Ýagmyr
we 
ýagma
sözleriniň yzyndaky –myr we –ma 
goşulmalarynyň hyzmaty hem birräkdir: -myr (ýa-da –myş) öten zaman 
ortak işliginiň goşulmasy bolsa, -ma iş adyny bildirýär.
ÝAZYR, ÝAZY 
Ýazyr—24 türkmen taýpalarynyň iň ulularynyň biri bolup, Mahmyt 
Kaşgary ony (ýazgyry) 10-njy, Reşideddin, Ýazyjy-ogly we Abylgazy 
5-nji, Salar Baba bolsa 9-njy orunda ýerleşdiripdirler. Salar Baba by 
taýpa adyny geçiren taýpabaşyny Ýyldyzhanyň birinji ogly hasaplasa, 
beýlekiler ony Aýhanyň birinji ogly edip görkezýärler. Ýazyr sözüne 
olaryň beren düşündirişleri şeýle: Reşideddin: “Çok (köp) ülkede häkim”; 
Ýazyjy-ogly: “Çok welaýat anyň ola”; Salar Baba: “Köp welaýatlar 
seniň sary bolgaý”; Abylgazy “Iller agasy”. Soňky alym özişinde ýasyr 
diýen taýpanyň adyny hem tutýar we oňa “Aldyga her nemerse (närse) 
uçrasa, any ýykar” diýip düşündiriş berýär.
Elbetde, bu alymlaryň ählisi adyň asyl köküni ýazmak (ýere 
ýazmak, ýagny “ýeňmek”, “basyp almak” manysyndaky söz) bilen 
baglanyşdyrýarlar: ýazyr-ýazar, ýagny “boýun egdirer”. Bu ýagdaý eýýäm 
orta asyrlarda ýazyr etnoniminiň hakyky manysynyň unudylandygyn 
güwä geçýär.
Biziň pikirimizçe, 
ýazyr
sözüniň manysy we gelip çykyşy barada 

---

253
akademikler S.P. Tolstowyň we A.A. Roslýakowyň pikirleri hakykata 
ýakyndyr. Bular 
ýazyr
etnonimini gadymy ýas diýen türki taýpa bilen 
baglanyşdyrýarlar. Bu pikiri Abylgazynyň işinde 24 türkmen taýpasynyň 
biri (6-njysy) hökmünde