Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

ELEÇ, ELEŞ
Hojambaz raýonynyň Eleç obasynda ýaşaýan 
eleç
diýen ärsary 
urugy we Ogurjaly adasynda öň özbaşdak urug bolup, soňra garainjikler 
bilen goşulan 
eleş
tiresi aslynda bir kökden emele gelipdiler, çünki Ata 
Jykyýewiň bellemegine görä, ärsarylaryň eleç urugy Kaspi deňziniň 
kenarlarynda-da ýaşapdyrlar. Arheolog T.Hojanyýazow eleç diýen 
etnonimi gadymy halaç diýen taýpa adynyň fonetik öwüşgini hasap 
edýär.
ERDEN, ERDENLI
Saryklaryň 
erden
tiresini G.I. Karpow peçenegleriň ertem diýen 
urugy bilen asyldaş hasaplaýar, çünki arabaçy, saryk we beýleki 
käbir türkmen taýpalary geçmişde peçenegler bilen goňşy oturyp, 
ýakyn aragatnaşykda bolupdyrlar. Mahmyt Kaşgary erdem sözüni 
“medeniýetli”, “buýsançly”,”salyhatly” diýip düşündirýär. Türk alymy 
I. Kafesoglu bolsa 
erdem
diýen urug adyny “güýçli-kuwwatly” ýaly 
manyny aňladýan etnonimleriň toparyna goşýar.
Dänew raýonynda ýaşaýan salyrlaryň erdenli tiresi hem aslynda 
saryklardan galan topardyr, çünki XVIII asyryň ahyrlaryna çenli 
saryklaryň uly topary Çärjew etraplarynda: Dänew raýonynyň Sarykbala, 
Saýat raýonynyň Erdelaryk obalarynda oturypdyrlar.
ESGI
Saýat, Sakar raýonlarynda, Özbegistanyň Buhara, Samarkant, 
Surhanderýa welaýatlarynda, Täjigistanyň hem Şährituz raýonynda 
esgi

---

246
diýen gadymy türkmen taýpasynyň wekilleri ýaşaýarlar. Ýerli ilatyň 
arasynda aýdylýan meşhur rowaýatda esgiler Ärsary babanyň uly (esli) 
oglunyň nebereleri hasap edilýär. Şu rowaýat esasynda Saýat raýonynda 
täze döredilen oba sowetleriň birine Esli diýen at dakyldy.
Esgileriň ärsarylar bilen baglanyşyklydygyny Abylgazy hem (XVII 
asyr) tassyklaýar. Ol “Türkmenleriň şejeresi” diýen kitabynyň “Türkmen 
bolup, türkmene goşulan illeriň beýany” diýen babynda ilkinji nobatda 
esgi taýpasynyň gelip çykyşy hakynda söz açyp, şeýle ýazýar: “Owal 
zamanda Ürgenç, Balkan we Maňgyşlak Özbek hanyň adyl ogly Janybek 
hana tabyn erdi. Janybek han türkmen iliniň aýyply we günäkärlerini 
jezalandyrsyn diýip, olaryň içine Sankly-Sin diýen uýgury iberdi. Ol 
gelip, il içinde bir ýyl ýaşady. Her ýerde aýyply we günäkär bar bolsa, 
ony sorady (jezalandyrdy). Onuň nökeri we gullary köp erdi. Olaryň 
içinde ählisinden bäş ýyl köp gulluk eden Aýaz atly ýaşuly (eski) gul bar 
erdi. “Başymdan, malymdan aýrylaryn” diýen türkmen günäkärleriniň 
barçasy bir ýere ýygylyp, şol Aýaza köp rişwetler (sowgatlar) berip: 
“Eger sen begiňi (Sankly-Sini) öldürseň, bir ilden toplanan maly we bir 
höwürtgeden getirilen guşy (awçy guşy) saňa bereli, her haçan Janybek 
han kişi iberip, seni sorasa, biz gizläli, ählimiz seniň üçin gyrlaly weli, seni 
tutup bermäli” diýdiler. Aýaz köp mala we bularyň şirin sözüne köňlüni 
berip, bir gije Sankly-Sini gapyl ýatanda öldürdi. Söz berlen maldan 
Aýaza bir owlak hem hem ýetmedi. Sürülerdäki maly kim beren bolsa, 
şol aldy. Sankly-Siniň nökerleri Janybek hanyň gaşyna gaýdyp gitdiler. 
Aýaz gorkunjyna gidebilmän, Balkan dagynda oturan türkmenleriň 
içinde galdy. Şol ýyl Janybek han Etil suwy (Wolga) ýakasyndaky 
Saraý şäherinde hak rähmetine gitdi (öldi). Barça esgi halky şol Aýazyň 
oglanlarydyr”.
Diýmek, Abylgazynyň pikiriçe,