Bbk 3. (2) A 91 Atanyýazow S

ŞAÝY, ŞAÝYLY
Atalaryň 
şaýy
, Büzmeýinde ýaşaýan tekeleriň 
şaýyly
tireleriniň 
ady, megerem, tire wekilleriniň dini ygtykatlary bilen baglanyşykly 
ýüze çykan bolsa gerek. Mälim bolşy ýaly, yslamda sünni, Eýranyň, 
Azerbaýjanyň aglaba ilaty hem şaýy mezhebine uýýar. Şaýylaryň 
arasyndan gelip goşulan ile şeýle etnik adyň dakylan bolmagy mümkindir. 
Aslynda şaýy sözi araplaryň şia (şyga) sözünden bolup, “ynamdaşlar” 
diýen manydadyr.
ŞIRWAN
Geçmişde Çelekeniň ýakynyndaky Ogurjaly adasynda şirwan diýen 
türkmen urugy ýaşapdyr. Şu atdaky tire ärsarylaryň eleç urugynda-da 
bar.
Ogurjaly şirwanlarynyň etnik adynyň gelip çykyşy barada 
Ata Jykyýew üç sany çaklamany orta atýar: a) bu urug Azerbaýjan 
şirwanlarynyň bir bölegidir. Tagtalary daňyp, şonuň üstünde Kaspiden 
şu ýere ýüzüp geçendikleri üçin, olara tagtaly şirwan hem diýipdirler; 
b) ikinji rowaýata görä, Ogurjaly şirwanlarynyň urugbaşysy Aly 
Şirwan bolup, ol Kaspiniň günbataryndan gelipdir; w) urugyň ady 
Eýrandaky Astrabadyň ýakynynda ýerleşen Bibişirwan diýen ýer bilen 
baglanyşyklydyr.

---

242
ŞYH
Öwlat türkmen taýpalarynyň biri bolan şyhlar respublikamyzyň 
ähli ýerinde duş gelýär, olar aýry-aýry tire hökmünde aglaba taýpalaryň 
düzümine hem siňipdirler. Bu türkmen taýpasynyň uly kowçum bolup 
topbak oturan ýeri Gyzylarbat raýonynyň Bendesen obasy we Termez 
şäheriniň töweregidir.
Şyh
diýen etnik at araplaryň şeýh sözünden bolup, ol “ýaşuly”, 
“aksakgal”, “taýpa başlygy”, “derwişleriň baştutany”, “dini howandar”, 
“öwlüýäleriň goragçylary” ýaly manylary aňladýar.
YBAK, YBAGATA
Çowdurlaryň 
ybak
(ol 
uwak
görnüşinde-de ulanylýar) we atalaryň 
ybagata
tireleriniň ady iňňän gadymydyr. Muny ybak diýen etnonimiň 
gazak we gyrgyz halklarynyň düzüminde-de saklanandygy subut 
edýär. Gazak alymlary M.S.Mukanow we W.W.Wostrow dagy ybak 
urugynyň adyny şu ilatyň tagmasy bilen baglanyşdyrýarlar, çünki bu 
urugyň tagmasy abak (ortasyndan dik çyzyk geçirilen parallelepiped) 
görnüşindedir.
Arheolog S.P. Polýakow 
ybak
diýen etnonimi agarlaryň taýpabaşysy 
bolan we 800 ýyl çemesi mundan öň ýaşap, Günbatar Türkmenistanda 
jaýlanan Agar-ubak diýen şahsyň adyndan hasaplaýar.
Biziň pikirimizçe,