112
Agarda favvora qudug‘ini usti yopiq bo‘lsa, quduq tubi bosimi qatlam
bosimiga teng bo‘ladi.
usti
qud
qat
tubi
qud
Р
g
Н
Р
Р
.
.
(13.7)
Quduqlarni favvoralanishi asosan gidrostatik napor energiyasi va neftning
tarkibidagi gazni kengayish energiyasi hisobiga sodir bo‘ladi.
Bunda favvoralanish sharti quyidagicha.
tubi
qud
tuy
usti
qud
Р
Р
P
.
.
(13.8)
To‘yinish
bosimi
tuy
P
– gacha bo‘lgan oraliqda bir fazali
suyuqlik
harakatlanadi (gaz neftda erigan) va undan yuqori bosimda ikki fazali oqim (suyuqlik
va gaz) harakatlanadi.
Gaz suyuqlik oqimining ko‘tarilish jarayonini quyidagi qurilma yordamida
tasvirlash mumkin. Qurilma ikkita bir-biriga tutash bo‘lgan
1
А
ва
2
А
idishlardan
iborat (13.1-rasm). Ulardan bittasi
2
А
– ga ikkita а
1
ва а
2
– quvurlar tushirilgan. II –
II sathni ko‘tarish
uchun
1
А
tirsakka suyuqlik qo‘yiladi.
2
А
– quvurga siqilgan gaz
yuboriladi, gazni (havoni) V – miqdori va bosimi
1
Р
–
quvurcha uchida shunday
tanlanadiki, to‘xtovsiz berilgan Q – hajmdagi suyuqlik
1
А
– tirsakda doimiy I – I –
sathda o‘zgarmas qolsin. Bunda а
1
ва а
2
quvurchalarda va tutash idishlarda aralashma
harakatining barqaror jarayoniga erishiladi.
13.1-rasm. Gazni suyuqlikning ko‘targichiga ta’sir etish sxemasi
Boshlang‘ich momentda а
1
– quvurcha orqali gaz berilganda po‘fakchalar
suyuqlik orqali sakraydi, u II – II sathni usti orqali oqib tushmaydi.
Gaz aniq bir sarfga etganda aralashma yuqori sathgacha ko‘tariladi, suyuqlikni
oshib oqishi sodir bo‘lmaydi. Gazning bunday sarfi
Q = f(V)
grafikning boshlang‘ich
nuqtasiga mos keladi (14.2-rasm).
113
Bunda gaz po‘fakchalarining suyuqlikustuni orqali siljishi kuzatiladi. Quvurda
suyuqlik va gaz po‘fakchalarining o‘zaro bir-biriga qarshi ko`rashish
holati sodir
bo‘ladi. Gazni berish sarfi kuchaytirilgandan keyin, boshlanishida suyuqlik sarfi
o‘sishi bilan gazsuyuqlik aralashmasining harakat
olishi va ishqalanishi sababli,
bosimning yo‘ qotilishini oshishi bilan suyuqlik sarfi kamayadi. Natijada suyuqlik
sarfi Q – V – hajmiga bog‘liq grafigi keltirilgan va bog‘lanishga ega bo‘ladi (14.2-
rasm).
13.2-rasm. Suyuqlik sarfini gaz sarfiga, liftning diametri d – ga va bosim gradient ξ-
ga bog‘liqligi.
Bosim gradienti
L
h
(13.9)
bu erda: h – quduqni ishlatish rejimi barqaror bo‘lganda liftni (ko‘targichni)
suyuqlik sathning pastki chegarasiga botirilish (botish) chuqurligi, m;
L – liftning uzunligi.
Quduqni ishlatishni barqaror rejimida tizmaning boshmoqidagi bosim (III – III
– sath, 13.1-rasm
)
h
– balandlikdagi suyuqlik balandligi bosimi bilan aniqlanadi.
ξ
-
liftni nisbiy botishi deb aytiladi.
Favvora yoki gazlift quduqlari uchun
ξ
– 13.2- rasmdagi kabi aniqlanadi.
g
L
Р
Р
2
1
(13.10)
Bu erda:
1
Р
– tizma boshmoqidagi bosim;
2
Р
– quduq ustidagi bosim;
ρ
– suyuqlik zichligi;
g
– erkin tushish tezlanishi;
L
– quduq liftining uzunligi.
Gaz suyuqlik aralashmasini harakatida uchta rejim qo‘llaniladi.
1. Po‘fakli rejim gazni bosimi yuqori bo‘lganda suyuqlik mayda po‘fakchalar
bilan ko‘taruvchi (NKQ) quvurni pastki qismidan yuqoriga harakat qiladi. Bunda gaz
po‘fakchalari yuqoriga suyuqlik bilan birgalikda erkin harakatlanadi (14.3-rasm, a).
114
13.3-rasm. Gaz suyuqlik aralashmasini ko‘targichdagi harakatining tuzilmasi
2. Snaryadli yoki tiqinli rejim (13.3-rasm, b) suyuqlikdan katta yirik
po‘fakchalar ko‘rinishdagi gazlar ajralib chiqadi. Gaz po‘fakchalari suyuqlik
to‘siqchalari bilan navbat – navbat ko‘rinishida harakatlanadi. Snaryadli (portlovchi
po‘fakchalar yoki yoriluvchi) rejim asosan ko‘taruvchi quvurni (NKQ) o‘rta qismida
paydo bo‘ladi. Gaz suyuqlik harakati davom etganda po‘fakchalar yiriklashadi,
oqimning ajralishi, qatlamlashishi paydo bo‘ladi.
Bunday rejimda gazsuyuqlik
aralashmasining pulsatsiyasi paydo bo‘ladi va quduq notekis rejimda ishlaydi.
3. Dispers – halqali rejim (13.3-rasm, v) qachonki, bunda gaz shaklidagi faza
ko‘taruvchi quvur o‘rtasidan harakatlanadi, oqim tok yadrosini hosil qiladi, suyuqlik
fazasi ko‘taruvchi quvur devori bo‘ylab harakatlanadi.
Gaz shaklidagi oqim
yadrosida suyuqlik tomchilari mavjud bo‘ladi.
Dispers – halqali rejim ko‘taruvchi quvurlarda asosan quduq ustiga
yaqinlashganda paydo bo‘ladi, qaysiki bunda bosimning katta qiymatga pasayishi va
gazsuyuqlik aralashmasining katta tezlikdagi harakati kuzatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
