O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti “Neft va gaz” fakulteti

 
13.3. Favvora quduqlarni jihozlash 
Favvora quduqlar yer usti va yer tagi jihozlaridan tashkil topgan. 
Er usti jihozlariga tizma boshchasi, favvora armaturasi va otma tizimlar kiradi. 
Er tagi jihozlariga NKQ-lari hamda ko‘targichlar kiradi. 
Favvora quduqlarida NKQ-lari suyuqlik va gazni yer ustiga ko‘tarib chiqish, 
quduqning ish rejimini bajarish, tadqiqot ishlarini olib borish, smola, parafin 
yotqiziqlari bilan ko`rashish har xil geologik – texnik tadbirlarni (GTT) amalga 
oshirish, ishlatish tizmasini korroziya va erroziyadan himoya qilish, qumli 
tiqinlarning oldini olish va bartaraf qilish, yer osti va kapital ta’mirlash ishlaridan 
oldin quduqni to‘xtatib qo‘yish, har xil geologik – texnik tadbirlarda quduqning 
ishlatish tizmasini yuqori bosimda himoya qilish, quduqlarda ta’mirlash va ishlatish 
ishlari amalga oshiriladi. 
Favvora quduqlarida choksiz, bir butun ishlangan NKQ-lari qo‘llaniladi, 
diametri 48,3 mm-dan 114,3 mm-gacha, quvurning qalinligi 4 mm-dan, 7 mm-gacha, 
uzunligi 5,5 metrdan 10 metrgacha (asosan 7-8m) bo‘ladi. Quvur yuqori markali 
1000 MPa bosimga chidamlidir. 
NKQ-lari silliq va tashqari uchi qalinlashtirilgan bo‘ladi. 

---

115 
13.1-jadval 
Nasos – kompressor quvurining o‘lchamlari.
 
№ 
Quvur
va
muf
tan
i 
sha
rtl
i 
diame
tr
i,
dyuymda
Diametri, mm 
De
vor
ini
qa
li
nli
gi
1 pog‘. metr quvur 
uzunligi, kg 
Muftaning 
og‘irligi, kg 
T
as
hqi
Ic
hki
S
il
li
q
Bitta quvurni 
kuchaytirilgan 
og‘irligi, uchi 
bilan kirgizmali 
S
il
li
q
Uc
hi 
bil
an 
kir
gizma
li
1 
1
1/2 
48,3 
40,3 
4 
4,39 
0,4 
0,5 
0,8 
2 
2 
60,3 
50,3 
5 
6,84 
0,7 
1,3 
1,5 
3 
2
1/2 
73 
62 
5,5 
9,16 
0,9 
2,4 
2,8 
4 
3 
88,9 
75,9 
6,5 13,22 
1,3 
3,6 
4,2 
5 
3
1/2 
101,6 
88,6 
6,5 15,22 
1,4 
4,5 
5,0 
6 
4 
114,3 
100,3 
7 
18,47 
1,6 
5,1 
6,3 
13.2-jadval 
NKQ-ning chegaraviy tushirish chuqurligi va o‘tqazilgan (kirgizmali) uchi keltiriladi. 
№ 
Quvur diametri, 
dm 
Quvur mustahkamlik 
markasi 
Quvurni tushirish chuqurligi, m 
Silliq 
Uchi bilan 
kirgizmali 
1 
2 
D 
E 
2050 
3100 
3000 
4500 
2 
2
1/2
D 
E 
2150 
3100 
3100 
4500 
Silliq quvurlarning rez’bali qismining mustahkamligi butun qismini 80-85%ni 
tashkil qiladi, quvurning uchi qismi tashqariga o‘tqazilgan, rezbali qismini 
mustahkamligi va quvur tanasining mustahkamligi bir xil. 
NKQ-lari silliq (quvur uzunligi bo‘yicha har xil o‘lchamdagi) va tashqi tomoni 
(qalinlashtirilgan) kirgizmali ishlab chiqariladi 
Quduqlarda qatlamdan neft bilan birgalikda qum chiqsa, quduq tubida NKQ-da 
qumli tiqinlarning paydo bo‘lishga olib keladi. Shuning uchun NKQ-larda 
suyuqlikning harakat tezligi oshiriladi, qum suyuqlik bilan birgalikda yer ustiga olib 
chiqiladi. 
Ta’mirlash – profilaktik ishlarni yoki har xil geologik – texnik tadbirlarni 
amalga oshiriladi, oldindan quduqlarni to‘xtatish (uchirish) talab qilinadi. Quduqga 
tushirilgan NKQ yordamida quduq yengillashtiradi. 
Gaz suyuqlik aralashmasini quduq tubidan yer ustiga harakatini optimal 
sharoitini yaratish, quduq tubidan mexanik aralashmalarni va qumlarni yer ustiga 
chiqarish uchun ko‘taruvchi quvurlar quduqning tubigacha tushiriladi. 

---

116 
Amaliyotda nasos–kompressor quvurlar favvora usulida ishlatilganda, quvur 
perforatsiya teshiklarining yuqori chegarasidagi teshikkacha tushiriladi. 
Mahsuldor qatlam zich tog‘ jinslari yotqizig‘idan iborat bo‘lsa, quduq 
ustunidan gaz ajralib chiqish boshlansa, NKQ – boshmog‘i neftni gaz bilan to‘yinish 
bosimining chegarasiga tushiriladi. Quduqning uzoq muddat favvoralanish uchun 
ko‘targichlar ishini shunday tashkil etish kerakki, eng kam energiya sarf bo‘ladigan 
sharoitda yangi 
опт
Q
– optimal rejim bilan ishlatiladi.


3
2
1
2
1
188
P
P
L
g
L
g
Q
P
P
L
d











(13.20) 
Agarda diametri standart diametrga mos kelmasa, olingan qiymatga yaqin 
diametrni hisoblash yo‘ li bilan yoki 2 xil diametrdagi NKQ-larining pog‘onali 
tizmasi qo‘llaniladi. 
Liftning yuqori qismi katta diametrdan, pastki qismi esa NKQ-ning kichik 
diametridan tuziladi. 
Tizmaning tarkibiy qismining uzunligi quyidagi tenglamadan aniqlanadi. 
1
2
1
d
d
d
d
L




(13.21) 
бу эрда: ℓ - katta diametrli quvur tizmaning yuqori qismining uzunligi;
Л
– ko‘targichning umumiy uzunligi;
д
– hisoblash yo‘ li bilan topilgan diametr;

1
d
–quvurning standart diametriga yaqin kichik diametri; 

2
d
– standart diametrga yaqin katta diametr. 
Bunda 
1
2
d
d
d


.
Pog‘onali liftlarni tuzishni qiyinligi va ulardan foydalanishning murakkabligi 
sababli, kon sharoitida kam qo‘llaniladi. 
NKQ-ning diametri tanlangandan keyin, uning maksimal o‘tkazish imkoniyati 
aniqlanadi. 
Agarda hisobiy debit favvoralanish debitini boshlanishida rejalashtirilgan 
debitga nisbatan oz bo‘lsa, unda ko‘taruvchi quvurning diametrini favvoralanishning 
boshlang‘ich shartiga mos keluvchi 
maks
Q
– debit rejimga hisob qilinadi. 
3
5
,
0
2
1
188




Q
P
P
L
d
(13.22) 
Yuqoridagi formula yordamida aniqlangan diametr, maksimal FIK bilan 
favvoralanishning so‘nggi davrida ishlamaydi. Favvora kutilgandan oldinroq 
to‘xtaydi. Favvoralanish muddatini uzaytirish uchun katta diametrli ko‘taruvchi 
quvurni kichik diametrli ko‘taruvchi quvurga almashtirish talab qilinadi.