Иқтисод вА молия / экономика и финансы №5, 2011 мЕҲнат бОзори / рынок труДА

ИқТИСОД вА мОЛИЯ / ЭКОНОмИКА И ФИНАНСы
№5, 2011
мЕҲНАТ бОзОРИ / РЫНОК ТРуДА
сотиб олиш ва ундан фойдаланиш билан боғлиқ 
бўлган ижтимоий-иқтисодий муносабатлар 
мажмуасидир. ишчи кучи бозори меҳнатга 
лаёқатли аҳолининг меҳнат қилишга бўлган 
лаёқатларини таклиф қилиш соҳасини топиш 
хоҳиш-истаклари йиғиндиси сифатида шак
-
лланса, ишчи ўринлари бозори корхона ва 
ташкилотларнинг ишчи кучига бўлган жами 
эҳтиёжлари сифатида ташкил этилади. Бироқ 
ишчи кучи бозори ўзининг ижтимоий-иқтисодий 
табиатига кўра, энг аввало, аҳолининг ишчи 
ўринларига бўлган эҳтиёжларини ифодалайди. 
Бу эҳтиёжларнинг қондирилиши эса, унинг 
меҳнат салоҳиятидан самарали фойдаланиш 
ҳамда самарали бандликни шакллантирили
-
шининг асоси ҳисобланади.
Шуни таъкидлаш жоизки, “меҳнат бозори” 
тушунчасининг ижтимоий-иқтисодий мазмуни 
ва уни таркибий қисмларининг систематик 
тадқиқоти мазкур бозорни ўтиш даврида бажа
-
риладиган асосий вазифаларни ҳам аниқлашга 
имкон беради:
-ишчи кучига талаб ва таклифнинг ҳажми, 
таркиби ва нисбатини шакллантириш;
-бозор услубида хўжалик юритишнинг 
иқтисодий, ижтимоий ва ҳуқуқий механизм
-
лари ёрдамида ишчи кучига талаб ва таклифни 
тартибга солиш;
-меҳнат ресурсларининг оқилона банд
-
лигини таъминлашга бевосита таъсир 
кўрсатиш;
-ишсизларни иш топишга ва уларнинг мала
-
каси ва рақобат қобилиятларини оширишга 
ундаш ва рахбарлантириш;
-ишлаб чиқариш хараж атларини 
қисқартиришга ундаш ва меҳнат тақсимотини 
такомиллаштириш.
Улар, саноат, хизмат кўрсатиш ва бошқа 
конкрет меҳнатни қўлловчи соҳаларга 
қишлоқ хўжалиги сохасидан озод бўлган 
ходимларни рақобат асосида жалб қилишни 
рағбатлантиради ҳамда шунинг билан муомала 
соҳасида ишчи кучи ревервини шакллантириб, 
банд бўлмасдан қолишга имкон беради. Бу 
нуқтаи назардан энг аниқ хулоса и.А.Каримов 
томонидан ишлаб чиқилган:”Меҳнат бозори 
меҳнат ресурсларининг ишчи кучига бўлган 
талаб ва таклифини шакллантириш асосида, 
ҳўжалик юритиш соҳалари ва тармоқлари, 
машғулот турлари ва шакллари бўйича аниқ 
мақсадни кўзлаб тақсимлаш ва қайта тақсимлаш 
воситаси вазифасини бажариши лозим”
11
.
Шундан келиб чиқиб, меҳнат бозорига 
қуйидагича таъриф бериш мумкин: меҳнат 
бозорида ишчи кучи шаклланади, тартибга 
солинади ҳамда корхоналар, тармоқлар ва 
минтақалар бўйича тақсимланади.