Иқтисод вА молия / экономика и финансы №5, 2011 мЕҲнат бОзори / рынок труДА

---

78
ИқТИСОД вА мОЛИЯ / ЭКОНОмИКА И ФИНАНСы
№5, 2011
мЕҲНАТ бОзОРИ / РЫНОК ТРуДА
Меҳнат бозорининг самарали амал қилиши 
учун, биринчидан, ишлаб чиқариш восита
-
ларига эга бўлиб, унинг ёрдамида ишлаб 
чиқаришни ташкил қилиш ёки уни кенгайти
-
риш, иккинчидан, ишлаб чиқариш воситала
-
рига эга бўлмаган ва иш билан банд бўлмаган 
кишиларнинг мавжудлиги зарур. Ана шулар 
меҳнат бозорининг асосий субъектлари, меҳнат 
бозори иштирокчилари ҳисобланади
1
. 
Меҳнат бозори жамият иқтисодий ва 
ижтимоий-сиёсий ҳаётининг муҳим соҳасидир. 
Ҳозирги пайтда меҳнат бозори хўжалик юри
-
тишнинг таркибий қисмларидан бирига айлан
-
ган. 
Айрим мутахассисларнинг фикрича, 
меҳнат бозори ишчи кучига бўлган талаб 
ва таклифни ифодаловчи механизм сифа
-
тида кўрилса, бошқа иқтисодчилар гуруҳи 
меҳнат бозори фақатгина ишчи кучига бўлган 
талабни қондиришга шароит яратади, деб 
ҳисоблайдилар. Учинчи хилдаги тоифа ҳам 
мавжуд бўлиб, уларнинг фикрига кўра, меҳнат 
бозори - ўз шахсий қобилияти ишчи кучла
-
рини такрор ишлаб чиқариш ҳамда уларни 
ижтимоий меҳнат тақсимоти тизимида товар 
ишлаб чиқариш, айирбошлаш қонунлари асо
-
1
Б.Алиев.”Меҳнат бозорини шакллантиришнинг ўзига хос хусу-
сиятлари” /Ўзбекистон иқтисодий ахборотномаси/-2003 й. 5-сон, 
62-бет.
сида ҳаётий кундалик воситаларга алмашти
-
риши муносабатларининг мураккаб тизимини 
ифодалайди.
Меҳнат бозорининг иқтисодий тушунча 
сифатидаги моҳияти унинг турли ижтимоий-
иқтисодий шароитлардаги хусусиятлари, ишчи 
кучини такрор ишлаб чиқариш, тақсимоти, 
ўзлаштириш ва фойдаланиш механизми, у ёки 
бу жамият иқтисодий муносабатлари тизимида 
ушбу тушунчанинг роли ва аҳамияти классик 
иқтисодиёт назарияси намояндалари, ҳамда 
хорижий мамлакатлар машҳур иқтисодчи олим
-
ларининг тадқиқот предмети бўлган. А.Смит 
ва д.рикардолардан то ж.Кейнс, М.Фридман, 
Я.Корнаи ва кўп сонли бошқа иқтисодчи олим
-
лар томонидан ўрганилган.
Меҳнат бозори тушунчасига россиялик ва 
кўпгина ўзбек олимларининг ҳам таърифлари 
мавжуд.
С.Ю.рощин, Т.о.разумоваларнинг таъри
-
фига кўра, “меҳнат бозори-меҳнатга талаб ва 
меҳнат таклифини ўзаро ҳаракатлантирувчи, 
бозор механизми ва белгилари асосида меҳнат 
ресурсларини тақсимлашдир”
2
.
п.Э.Шлендер ва профессор Ю.п.Кокиннинг 
таърифига кўра:”меҳнат бозори - бозор 
2
С.Ю.Рощин, Т.О.Разумова.Экономика труда:Экономическая 
теория труда. Учебное пособие.-М.:ИНФРА-М, 2000 г.-(серия 
“Высшее образование”)-376-стр.