2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Takrorlash uchun savollar: 
 
1. Sug„oriladigan yerlarda javdar va tritikale uchun qaysi ekinlar eng yaxshi 
o„tmishdosh ekinlar bo„ladi? 
2. Kuzgi javdarning ekish muddati nimaga bog„liq bo„ladi? 
3. Qanday holatda kuzgi javdar va tritikale qishga kirish kerak? 
4. Kuzgi javdar va tritikaleni ekish me‟yoriga nima ta‟sir ko„rsatadi? 
5. Kuzgi javdar va tritikale oziqaga talabi qanday bo„ladi? 
6. Kuzgi javdar va tritikale uchun o„g„itlar miqdori qanday aniqlanadi? 
7
. 
Qaysi rivojlanish davrida qo„shimcha oziqlantiriladi? 
8. Kuzgi javdar va tritikale qaysi rivojlanish davrida suvni ko„p talab qiladi? 
9. Kuzgi javdar va tritikale qaysi rivojlanish davrlarida sug„oriladi? 
10. Sug„orish me‟yori qancha bo„ladi? 
 

---

125 
2.6. SULI 
 
Ahamiyati
. 
Sulining doni va somoni yoki ko„k massasi chorva mollari 
uchun to„yimli ozuqa sifatida ko„p ishlatiladi. Shuningdek, donidan talqon, 
pechene, yorma va kofe kabi oziq-ovqat mahsulotlari ham tayyorlanadi. Bu 
mahsulotlar o„zining tarkibida yaxshi hazm bo„ladigan oqsil, yog„, kraxmal va 
vitaminlarga boy bo„lib, yosh bolalarning shifobaxsh ovqati sifatida katta ahamiyat 
kasb etadi. Sulining somoni va poxoli boshqa donli ekinlarnikiga qaraganda 
chorvachilikda yaxshi oziqliligi bilan qimmatlidir. Sulini vika bilan aralash holda 
ekilganda juda ham samaralidir. Sulini turli xil muddatlarda ekib, mo„l hosil olish 
(ayniqsa, chorvachilikda ozuqa sifatida) mumkin. Bu esa O„zbekistonning 
sug„oriladigan yerlarida chorva mollarini to„yimli ko„k ozuqa bilan ta‟minlashga 
imkon beradi.
Tarixi. 
Suli qadimiy ekinlardan hisoblanib, yovvoyi holda qadim-qadimdan 
bug„doy va arpa ekinlari ichida aralashma holida uchrab kelgan. Tashqi sharoitga 
chidamliligi sababli madaniy xillarini aholi eka boshlagan. Yevropada suli ekini 
eramizdan 1500-1700 yillar ilgari ma‟lumligi haqida tarixiy ma‟lumotlar bor. 
Hozirgi Hamdo„stlik Davlatlari hududlarida VII asrdan boshlab ekila boshlaganligi 
ma‟lum.
Jahon dehqonchiligida suli ekilish maydoni 17,2 mln. gektarni tashkil etib, 
bu ekin G„arbiy Yevropa, AQSh va Kanada davlatlarida ko„plab ekiladi. Dunyo 
bo„yicha sulining o„rtacha don hosildorligi 19,2 s/ga atrofida.