2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

O„g„itlash
. 
Yerni shudgorlashdan oldin gektariga 40-60 t. chirigan go„ng, 90 
kg fosfor va 60 kg kaliy solinadi. Ekish bilan bir vaqtda 20 kg/ga azot, birinchi va 
ikkinchi oziqlantirish davrida 100 kg/ga dan azot qo„llash tavsiya yetiladi. 
Sho„rlangan yerlarga kaliy o„g„iti solinmaydi. Fosforli o„g„it esa ekishga yerni 
tayyorlash vaqtida beriladi.
Urug„chiligi
. 
Xashaki lavlagi urug„chiligi ildizmevasi yoki urug„i ekilib 
amalga oshiriladi.
Xashaki lavlagi ildizmevasi ekilib, yuqori reproduksiyali elita urug„lari 
yetishtiriladi. Urug„lik ildizmevaning ekilish muddati ozuqa uchun ekiladigan 
xashaki ildizmevadan 1 oy kech ekiladi. Yerni ekishga tayyorlash va mineral 
o„g„itlar solish me‟yori ozuqa uchun yetishtiriladigan xashaki lavlagi bilan bir 
xilda bo„ladi. O„simliklar orasi 10-15 sm yoki gektarida 120-130 ming tup 
o„simlik, ildizmevalari massasi 500-1000 g bo„ladi. Ekish uchun onalik ildizmeva 
gektaridan ko„proq chiqishini ta‟minlaydi.

---

307 
Nihollar to„liq unib chiqqanidan so„ng yaganalanadi, kultivatsiya qilinadi, 
muntazam raviщda chopiqqilinib zarpechakdan tozalab to„riladi. May oyining 
oxiri-iyunning boshlarida gektariga 100-120 kg azot va 50-60 kg kaliy o„g„itlari 
solinib, sug„orish uchun egatlar olingan holda birinchi o„suv suvi beriladi. Suvdan 
keyin traktorda kultivatsiya va qo„lda chopiqqilinadi. O„simliklarga keyingi ishlov 
berish ishlari o„suv suvlarini berishda (iyun-avgustda 2-3 marta, sentyabr va 
oktyabrda bir martadan) iborat.
Urug„lik ildizmevalarni yig„ishtirishda, ayniqsa, diqqatni ildizmevalarning 
(asosiy aprobatsiya belgisi) shakli va rangiga qaratish talab etiladi. Etining rangi, 
moddasining konsentrat (refraktometr) shirasi aniqlanadi. Tipik holga ega 
bo„lmaganlari, kasallangan, shoxlab ketgan ildizmevalar chiqindiga chiqarib 
tashlanadi. Shundan so„ng maxsus aprobator bloknoti hamda urug„lik ekini 
aprobatsiya va ildizmevalarni kuzda saralash aktlari to„ldiriladi.
Ildizmevalarni bahorda tozalashda kurtaklar ko„karishi uchun ildizmeva 
boshchasida 1-2 sm barg bandlari qoldiriladi. Urug„lik ildizmevalarni saqlash 
ozuqa uchun ildizmevalar saqlash bilan bir xilda bo„lib, faqat havo almashishi 
uchun qo„yiladigan shamollatgichlar har 2-3 metrga o„rnatiladi. Qishda saqlangan 
urug„lik ildizmevalar bahorda saralanib, chirigan ildizmevalar ajratib tashlanadi. 
Shu paytda bahorgi saralash akti to„ldiriladi.
Tuproqni ekishga tayyorlash-yerni kuzda (30-35 sm) haydash, bahorda 
tekislash, chizel hamda boronalashdan iborat. Shundan so„ng qator oralari 60-70 
sm qilib chuqur egatlar olinadi va qo„ulda (urug„lik ildizmevalarini ekadigan 
mashinalar bo„lmaganligi uchun) har 50-60 sm/ga urug„lik ildiz mevalar martning 
birinchi va ikkinchi o„n kunligida ekiladi. Bunda urug„lik ildizmevalar 2-3 sm 
chuqurlikda tuproq bilan bekitiladi. Mumkin qadar 1-2 marotaba traktorda 
kultivatsiya kilinib, 3 marta sug„oriladi. Gulpoya chiqarish, gullashning boshida va 
to„liq pishish oldidan sug„oriladi. Gullash oldidan urug„liklar tekshirilib, akt 
to„ldiriladi. Mineral o„g„itlar kuzda haydashdan. oldin, azot birinchi sug„orishdan 
oldin beriladi.

---

308 
Xo„jalikda 70% urug„lik tuganaklari jigarrangga kirganda hosilni 
yig„ishtirishga kirishiladi. O„rilgan urug„liklar tezlikda asfaltlangan maydonlarga 
to„kiladi. Urug„liklar qurigandan so„ng don kombaynlari yordamida maydalanadi 
va konditsiyasiga etkazilib, lavlagi urug„i tozalaydigan OSG-0,5 da tozalanadi. 
Lavlagi urug„i (tuganaklari) 4,5-5,5 va 3,5-4,5 mm fraksiyalarga ajratilib 
saralanadi. Urug„ni diametri 3,25 mm dan maydalari chiqarib tashlanadi.
rasm-31: 1-Xashaki lavlagi. 
Ildizmeva 
2-Xashaki lavlagi. Gullash davri 
I klass ekish standartlariga ega urug„ning namligi 14%, tozaligi 97%, 
laboratoriyadagi unuvchanligi 80%, II klassniki esa 94% va 70% ga teng bo„lishi 
kerak.
Ozuqa uchun xashaki lavlagining urug„ini ekib, urug„ olish mumkin. Bu usul 
O„zbekiston chorvachilik ilmgohida ishlab chiqilgan. Bundan lavlagi urug„i yozda, 
ya‟ni avgustning birinchi dekadasida yaxshilab tayyorlangan yerga (1 pog. metr 
yerga 20 ta urug„ tuganaklari) qator orasi 60, 70 sm qilib ekiladi. Nihollar to„liq 
unib chiqishi uchun sug„orilib, kultivatsiya qilinadi. Yagana qilinmaydi. Sovuq 
tushguncha chuqur kultivatsiya qilinadi. Qishda ekinni chorva mollari payhon 
qilishidan saqlanadi. Bahorda 1-2 marta kultivatsiya qilinib, oziqlantirilib, 3 marta 

---

309 
sug„oriladi. P
90
, K
60
shudgorlashdan oldin, mineral o„g„itlar azot o„g„iti gulpoyalar 
chiqarishdan oldin beriladi. Bundan urug„lik ildizmevalarni ekib urug„ olganga 
nisbatan 9-12 kun erta pishib yetiladi. Urug„ hosildorligi esa deyarli bir xil bo„ladi.