2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Biologiyasi 
Tashqi muhitga talabi
. 
Sabzi-sovuqqa chidamli o„simlik. Uning urug„i 2-4
o
C da una boshlaydi. Lekin, juda ham sekin o„sadi. Eng yaxshi o„sishi uchun 
mu‟tadil issiqlik 18-20 
o
C hisoblanadi, nihollar va rivojlangan o„simliklari -5-6 
o
C 
ga chidashi mumkin. Kuzda kavlab olingan ildizmevalari -2 
o
C da zararlanadi va 
qishda yomon saqlanadi.
Ildiz sistemasi 2,0-2,5 metrgacha yaxshi rivojlanganligi uchun boshqa 
ildizmevalilarga nisbatan yozgi yuqori haroratdagi qurg„oqchilikka chidamli. 
Ildizmevasining barcha qismi yer ostida joylashgan. O„simlik ekilganda va 
nihollar o„sib chiqqandan so„ng yuqori namlikka talabchan bo„ladi. O„simlik 
o„sish davrida tuproq doimiy bir xilda nam bo„lsa, sabzi yuqori hosil beradi.
O„simlikka o„sish davrining boshidan yorug„lik etishmasa, ildizmevasi 
uzayib ketadi va ularning o„sishi sekinlashadi. O„simlikka yorug„likning 
etishmasligi ildizmeva hosili va urug„iga salbiy ta‟sir etadi. Sabzi o„simligi 
ko„pchilik oziq elementlaridan o„sish davrining ikkinchi yarmida foydalanadi. 
O„simlikda azot etishmasa, bargining o„sishi sekinlashadi yoki ko„p bo„lsa, bargi 
o„sib ketadi, ildizmevasi o„smaydi va barglari yotib kolishi kamayadi. Fosfor 
ildizmevada qand moddasini oshiradi, kaliy ildizmevani yumshoqqiladi va urug„ 
tugishini yaxshilaydi. 1 tonna ildizmeva yetishtirish uchun 3,5 kg azot, 1,5 kg 
fosfor, 7 kg kaliy va 1,6 kg kalsiy sarflanadi.
O„simlikda bu o„g„itlar yetishmasa, havodan oziqa olishi buziladi, barglari 
sarg„ayadi. O„simliklar yaxshi o„sishi uchun oz miqdorda temir, oltingugurt, 
marganets va boshqa mikroelementlar talab yetiladi.

---

311 
Rivojlanish davrlari
. 
Urug„ning unib chiqishi: barg qismi va ildizining 
o„sishi; ildizmevasining shakllanishi; ikkinchi yili-poyasining hosil bo„lishi; 
to„pgulining vujudga kelishi va gullashi; mevasining tuzilishi va urug„ining 
pishishi.
Bahorda sabzi urug„i quruq yerga ekilsa, 12-18 kunda va yozda 7-9 kunda 
unib chiqadi. Urug„ pallasi 20 kungacha turadi. Iyun-iyul oylarida doimiy barglar 
yaxshi rivojlanadi va uzoq muddat saqlanib turadi. Chinbarglari o„sib chiqishi 
bilan 
ildizmevasi 
vujudga 
kela 
boshlaydi. 
Ekkandan 
to 
ildizmeva 
yig„ishtirilgungacha 120-130 kun kerak bo„ladi.
Keyingi yili urug„lik uchun ajratib olingan ildizmevalar ekilgandan 30-32 
kundan so„ng poyalar hosil bo„ladi va 20-25 kun davomida har kuni 2-3 sm o„sadi. 
O„simliklar gullagandan so„ng sutkasiga 0,5 sm o„sadi. Urug„lik sabzi markaziy 
novda, undan o„sib chiqqan birinchi shoxchalar, ulardan o„sib chiqqan ikkinchi 
shoxchalardan tashkil topgan. Har bitta poya to„pgullar bilan tugaydi.
Ildizmevalilar ekilgach 45-60 kun o„tgandan so„ng gullaydy. Tuproqda nam 
yetarli hamda issiq bo„lsa, gullagandan 20 kundan so„ng urug„lar sut pishiklik, 25-
30 kundan so„ng mum davrinio„taydi va oradan 10-15 kun o„tgandan so„ng to„liq 
pishadi.
Ishlab chiqarishda chorva mollar uchun yem-xashak maqsadida maxsus 
navlar, shuningdek, yuqori hosilli xo„raki navlar ekiladi. Ozuqa navlaridan 
“Shantane-2461”, “Geranda”, “Valeriya-5”, xo„raki navlaridan “Qizil Mirzoi-228” 
va “Sariq Mirzoi-304” mavjud.