2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
Takrorlash uchun savollar: 
1. Xashaki sabzining to„yimligi qanday bo„ladi? 
2. Xashaki sabzini kelib chiqishi va tarqalishi?
3. Xashaki sabzini sistematikasi? 
4. Ekish usuli va ekish me‟yori? 
5. Xashaki sabzi hosili qanday yig„iladi? 
6. Urug„ qanday yig„ib olinadi? 

---

315 
6.4. XASHAKI SHOLG„OM (TURNEPS) 
Ahamiyati. 
To„yimli, shirali, oson hazm bo„ladigan ozuqa beradi. Sut 
yetishtirishga ixtisoslashgan xo„jaliklarda yem-xashak ekinlarining 40-50% shu 
ekinlarga to„g„ri keladi. Zootexnika talabi bo„yicha har 100 g oqsilga 120-150 g 
karbon tuzlar to„g„ri kelishi kerak. Kuydirib olingan kul tarkibida kaliy, kalsiy, 
fosfor, magniy elementlari ko„p bo„ladi.
Bargida vitaminlar, oqsil ko„p bo„lganligi uchun o„t uni tayyorlanadi. 
Sholg„omning 1 kg ildizmevasida 310-470 mg karotin bo„ladi. Sholg„om va 
turnepsning 1 kg bargida 1200-1300 mg C vitamini mavjud. Ratsionga bu 
ildizmevalarning qo„shilishi oziqlarni tejab foydalanishga va to„la hazm bo„lishiga 
yordam beradi. Sholg„om bilan turneps ildizmevasini mollarga yedirishning 
sutkalik miqdori 20-25 kg dan oshmasligi kerak. Aks holda sutning mazasi 
buziladi (ildizmevaning tarkibida gorchitsa yog„i mavjud).
Qator orasiga ishlov beriladigan ekin bo„lganliga tufayli boshqa dala ekinlari 
uchun yaxshi o„tmishdosh bo„lib hisoblanadi.
Bu ekinlar serhosil. Rossiyada sholg„omdan 80 t/ga, turnepsdan 90 t/ga 
ildizmeva olingan. O„zbekistonda bahorda ekilganda 45-50 t/ga, yozda ekilganda 
20 t/ga hosil olingan.
Sistematikasi
. 
Sholg„om va turneps karamdoshlar – 
Brassicaceae 
- 
oilasining 
Brassica napus. L.
ssp.
rapifera
turiga sholgom; 
Brassica rapa L. ssp. 
rapifera 
turiga turneps kiradi. Ikki yillik o„simlik bo„lib, birinchi yili 
yo„g„onlashgan ildizpoyasi rivojlanadi, ikkinchi yili poya chiqarib gullaydi va 
urug„ tugadi. Ildizpoyasi oziq moddalarga boy bo„lib, qish bo„yi ko„k o„tsifatida 
mollarga beriladi.