Toshkent davlat yuridik instituti fuqarolik huquqi

Mulk ijarasi sh artn om asin in g sh ak li. 
Q onunda m u lk ija rasi 
shartnomasining shakliga alohida aham iyat berilgan. Agar m ulk ijarasi 
shartnom asi bir yildan ortiq m u d datg a tuzilishi m o'ljallangan bo'lsa, 
taraflard an birontasi yuridik shaxs bo'lgan hollarda esa, m u ddatidan 
q a t’iy nazar, yozma shaklda tuzilishi shart.
Ko'chmas mulk ijarasi shartnomasi notarial guvohlantirilishi va davlat 
ro'yxatidan o'tkazilishi lozim.
Mulk huquqining kelgusida ijarachiga o'tishini nazarda tu tu v ch i 
m ulk ijarasi shartnomasi, bunday m ulkning oldi-sotdi shartnom asi uchun 
nazarda tutilgan shaklda tuziladi (FKning 539-moddasi).
Mulk ijarasi shartnomasida taraflar. 
M ulk ijarasi shartnom asida 
h a r doim tara f sifatida ijaraga b eruvchi va ijaraga oluvchi ishtirok 
etadi. Fuqarolik Kodeksining 538-m oddasida kim lar ijaraga beruvchi 
bo'lishi nazarda tutilgan, jum ladan m ol-m ulkini ijaraga berish huquqi 
shu m ol-mulk egasiga tegishlidir. Qonun yoki m ulkdor tom onidan mol- 
m ulkni ijaraga berish vakolati berilgan boshqa shaxslar h am ijaraga 
beruvchi bo'lishlari mumkin.
Ijaraga oluvchi o'z faoliyatida zarur bo'lgan mol-mulkni ehtiyojni 
qondirish maqsadida haq evaziga vaqtincha o'ziga olib turgan shaxsdir.
Ijara munosabatlarida taraflar sifatida, jismoniy va yuridik shaxslar, 
davlat, chet el yuridik shaxslari, xorijiy davlatlar ishtirok etishi mumkin.
Mulk ijarasi shartnomasi muddati. 
Mulk ijarasi shartnom asi taraflar 
kelishuvi bilan belgilanadigan m uayyan m u d d atg a tuziladi. Fuqarolik 
K o d e k sin in g 5 4 0 -m o d d a sig a m u v o fiq , m u lk ija r a s i s h a rtn o m a s i 
shartnom ada belgilangan m uddatga tuziladi.

---

Agar mulk ijarasining m uddati shartnom ada belgilanmagan bo'lsa, 
shartnom a nom uayyan m uddatga tuzilgan hisoblanadi. Bunda taraflardan 
h a r biri boshqa tarafni bir oy oldin, ko'chmas mulk ijarasida esa - uch 
oy oldin yozma rav ish d a ogohlantirib, istagan p aytda shartnom adan 
voz kechishi mumkin. Qonun yoki shartnom ada nomuayyan m uddatga 
tu zilg an m ulk ija ra si sh a rtn o m a sin i b e k o r qilish haq id a old in d an
ogohlantirishning boshqa m uddatlari ham belgilab qo'yilishi mumkin.
Qonunda m ulk ijarasining ayrim turlari uchun, shuningdek mol- 
mulkning ayrim turlarini ijaraga olish uchun eng ko'p (oxirgi) m uddatlar 
belgilab q o 'y ilish i m u m k in . B u n d a y h o llard a, a g a r ija ra m u d d a ti 
shartnom ada belgilangan bo'lmasa va qonunda belgilangan oxirgi m uddat 
tugagunicha taraflardan hech qaysisi shartnom adan voz kechmasa, oxirgi 
m u ddat o'tishi bilan shartnom a bekor bo'ladi. Qonunda belgilangan oxirgi 
m uddatdan ortiq m u ddatga tuzilgan bunday m ulk ijarasi shartnom asi 
oxirgi m uddatga teng m uddatga tuzilgan hisoblanadi.
Fuqarolik Kodeksining yuqoridagi normasi qoidalaridan kelib chiqib, 
m ulk ijarasi shartnom asi quyidagi m uddatlarda tuzilishi mumkin.
1. Shartnom ada belgilangan aniq muddatga.
2. Shartnom ada ko'rsatilm agan noaniq muddatga.
3. Qonunda m ulk ijarasining ayrim turlari uchun, shuningdek mol- 
mulkning ayrim turlarini ijaraga olish uchun belgilangan eng ko'p (oxirgi) 
muddatga.
Garchi qonunda m ulk ijarasi shartnom asi uchun turli m u dd atlar 
belgilansa-da ta ra fla rd a n biri boshqa tarafn i bir oy oldin, ko'chm as 
m ulk ijarasida esa uch oy oldin yozma ravishda ogohlantirib, istagan 
paytda shartnom adan voz kechishi mumkin. O'zbekiston Respublikasining 
amaldagi qonunchiligiga muvofiq, yerlam i ijaraga berishning eng ko'p 
m uddati belgilangan, jum ladan yerlar uzoq m uddatli ijara shartnom asi 
asosida o'zga shaxsga berishning oxirgi m uddati 50 yil qilib belgilangan.