Роман Тошкент «O‘zbekiston» 2016 Рус тилидан Ортиқбой абдуллаев таржимаси

15 – Сеньор Президент

---

226
умидга ўрин қолмасин, босиш, янчиш, йўқ қилиш керак. 
Ўша сеньора яна келганда қоғозни қайтариб бер: афсус, 
эри қаерга кўмилгани номаълум...
− Майли, майли ҳаяжонланаверма, ўзингга ёмон 
бўлади, мен унга шундай деб айтаман. Уларга ҳам, сени 
ишларингга ҳам худо ёр бўлсин.
У хатни кўтариб, оёғини судраб босганча, узун эта
-
гини шилдиратиб чиқиб кетди.
Ошхонага киргач, шафқат сўраб ёзилган қоғозни 
ғижимлаб оловга ташлади...
КЎР КЎЗЛАРНИНГ ОЧИЛИШИ
Камила эрини ушлаб ва хассага таяниб хона ўртаси-
гача келди. Мушуклар ва кўкнори ҳиди сезилиб турган 
уйга катта эшикдан кирилади. У тузала бошлагандан ке-
йин баъзи-баъзида кўчага қараган дераза олдига ўтказиб 
қўйишади, кичкина эшикчадан ичкари хонага кирилади. 
Қорачиғида қуёш жилоланади ва ўпкаси қўрғошиндек 
оғир ҳавога тўлади, Камила ўзидан сўрайди: наҳотки юра
-
ётган ўзи бўлса? Товонлари ўзиники эмас, йирик, оёқлари 
худди ясаб қўйилгандек. Худди бошқа дунёда юргандек 
қадам босади, кўзлари очиқ, аммо ўзига тегишли эка
-
нини сезмайди, дунёга янги келган чақалоққа ўхшайди. 
Ўргимчак тўри шарпалар изини бекитди. У ҳаётдан кет
-
май туриб ўлди, унутилиб кетгандек бўлди, мана энди 
қайта жонланмоқда, тушлари ўнгида кўраётганлари 
билан қоришиб кетди, қаттиқ уйқусирамоқда. Отаси, 
қадрдон уйи, кекса Чебелино «аввалги умри»да қолди. 
Эри, вақтинча кўчиб келган уйи, хизматкорлар янги
-
дан бошланган ҳаётига дахлдор. Хонада ўзи ҳаракат 
қилаяпти, айни замонда у ўзи эмас. Бошқа бир дунёдан, 
бошқа бировнинг ҳаётидан чиқиб келгандек туюлади. У 
гапирганда олис ўтмиш ҳассасига таяниб турган одамга 
ўхшайди. Бир пайтлар хаёлларига ҳамроҳ бўлган, ҳозир 
йўқолиб, кўринмай кетган буюмларнинг кўпчилиги ёлғиз 
қолган пайтларида олдинги «мен»ига қўшилиб, ғойиб 
бўлади; боши музлайди, қўллари шалвираб қолади.

---

227
Кун сайин у қувватга кириб боради, аммо касаллик 
давом этарди, тўғрироғи, эрининг бўсасидан бошқа − 
бир марта юзидан ўпган эди − оламдаги ҳамма нарса
-
га лоқайд, бефарқ қарайди. Бу бегона дунёда фақат у 
ёлғиз мададкори бўлиб қолган, уни бир лаҳза ёнидан 
узоқлатгиси келмасди.
У ерга ёғду сочадиган ой нурини ва юлдузлар ораси
-
да сайр этиб юрадиган ойнинг ўзини, вулқондек қайнаб 
чиқадиган олтин булутларни жуда ёқтирар эди.
Кара де Анхел юпқа оқ матодан кийим кийган хо
-
тининг қалтираётганини сезиб қолди. У совуқдан 
қалтираётган одамга эмас, фариштага ўхшар эди – уни 
ҳар қадам босганида авайлаб, аста-секин тўшагига олиб 
борди... Нақш ўйилган фаввора... Осуда беланчак... Со
-
кин беланчакдек жилдираётган жилға... Ҳўл гултувак-
лар... Мумга ўхшаган гуллар... Ой ёғдуси ёритган сурат
-
лар...
Улар девор орқасидан гаплашиб ётдилар. Ёндош хо
-
наларни кичкина эшик туташтириб туради. 
Кара де Анхел устара, чўтка, сочиқ осиладиган ил
-
гич ёнидаги столга терилган атир шишачалар ҳақида 
гапирар ва ҳамон кимсасиз оролдек туюлаётган уйга 
сокин оилавий хотиржамлик, яқинлик, ишонч руҳини 
олиб киришга ҳаракат қилар, қўшни хонага кирилади
-
ган кичкина эшикча борлигини сездирмасликка уринар 
эди.
Кейин оғир кийимларини ечиб, ўзини тўшакка 
ташлади ва ҳар иккаласини ўз қаърига тортиб кетаёт
-
ган сирли қисмат тўлқинлари ичида ғарқ бўлиб, узоқ 
вақт қимирламай ётди. У дастлаб қизни куч билан 
бўйсундирмоқчи эди, аммо ҳеч кутилмаганда юра
-
гига севги бостириб кирди. У ниятидан қайтди. Уни 
қариндошларига олиб борди, аммо улар ўз жиянлари
-
ни қабул қилишмади. Чорасиз қиз яна унинг ихтиёри
-
да қолди, агар матал тўғри бўлса, кесилган калладаги 
соч учун йиғлашмайди − уни осонликча ўзиники қилиб 
олмоқчи бўлди, Камила буни сезиб, қочиб кетишга 
уринди. Касаллик панд берди. Бир неча соатдан кейин 

---

228
аҳволи бутунлай оғирлашди. Ҳаёт-мамот кураши бош
-
ланди. Ўлим сиртмоғи сиқиб келарди. Дастлаб тақдирга 
тан бермоқчи бўлди, аммо бу оний ҳолат тез ўтиб кетди, 
у табиатнинг қаттол кучларига қарши тура олди. Айнан 
ана шу ўлим таҳликаси туфайли ўзини мардона тутди, 
хотиржамликка эришди, ниҳоят, қисмат уларни бирлаш
-
тириб, бир-бирига қаттиқ боғлаб қўйди.
Камила чақалоққа айланди − ўзи юролмай қолди; 
кейин гўдак сингари ўрнидан туриб илк қадамларини 
ташлади. Бора-бора оз-оздан юзига қизил югуриб, ба
-
данига куч-қувват кирди, ҳар гал йигитни кўрганда са
-
росимага тушар, вужуди қизиб, ўзини йўқотиб қўярди; 
чунки у йигит вақти келиб эрига айланиши мумкинли
-
гини асло хаёлига келтирмаган эди.
Кара де Анхел каравотдан сакраб турди. Камила би
-
лан уни битта хато иш ажратиб турганини ҳис қилди, 
бунда иккаласи ҳам айбсиз, ўртадаги никоҳ учун иккала
-
си ҳам розилик билдирмаган эдилар. Камила кўзларини 
юмди. Йигит ойна томонга ўтди.
Ой паст учаётган булутлар орасида бир кўриниб, 
бир ғойиб бўлар эди. Кўча оқ суяклар дарёсига ғарқ 
бўлган, уларнинг устида қора соялар кўприкдек осилиб 
туради. Ҳамма нарса рангсиз, бўёғи ўчган эски суратга 
ўхшайди. Сўнг яна олтин бошоқлар сочилди. Ва ногоҳ 
бир катта кўз қобоғи бошқа қобоқлар ўйинини тўхтатиб 
қўйди. Унинг вулқондан ажралиб чиққан улкан киприги 
илонга ўхшаб тунукалар қалқони устидан секин судра
-
либ ўтди; ҳамма нарса мотам зулмати кийимини кийди. 
Тун қушлари саросимага тушиб, нола кўтариб сарвдан-
сарвга учиб-қўндилар, соатлар чиқиллаб занг чалди. Ой 
осмонга бўй чўзган вулқон орқасига беркинди, зулмат 
келинларнинг шолрўмолига ўхшаб уйни ўраб олди. 
Кара де Анхел деразани ёпди. Камила ётоғида энтикиб-
энтикиб, секин нафас олар, гўё бошини буркаб олган 
ёки ёмон туш кўраётгандек эди.
Ажойиб кунларнинг бирида улар чўмилгани йўл ол
-
дилар. Елкасида катта сопол хум, супурги, тўқима сават, 
кўмир, ўтин, маккажўхори боғини кўтариб бораётган 

---

229
деҳқонларнинг оппоқ кўйлакларига дарахтлар соя таш
-
лаган. Улар тўда-тўда бўлиб юришади, оёқларида шип
-
пак, товони ерга тегар-тегмай енгил қадам ташлашади. 
Қуёш уларнинг терларини сиқиб чиқаради. Қўллари 
қадамига мос тебранади. Қушларга ўхшаб тез ғойиб 
бўлишади.
Камила бир чорбоғ олдида тўхтаб, қаҳва қандай те
-
рилишини томоша қилди. Ишчиларнинг қўллари ёввойи 
ҳайвончаларга ўхшаб бир юқорига, бир пастга қараб 
жуда тез югуришар, дарахтни қитиқлаб, кўйлагини еча
-
ётгандек тинимсиз ҳаракат қилар эди.
Кара де Анхел хотинини белидан қучоқлаб дарахт
-
ларнинг барглари тўкилган соя-салқин сўқмоқ йўлга 
бошлади. Улар фақат бошлари ва елкаларини; қўли 
ва оёқларини сезишар, бошқа аъзолари орхидеялар ва 
ялтироқ калтакесаклар, ўрмон ичига кириб борган сари 
қуюқлашаётган нур ва соялар билан бирга кезар эди. У 
Камиланинг юпқа кўйлак остидаги маккажўхори дум
-
булидек юмшоқ, нозик, хушбўй баданини яйраб ҳис 
қиларди. Шабада сочларини тортқилайди. Улар яшил 
кампанила гуллари орасидан ўтиб, чўмиладиган жойга 
тушишди. Сувда қуёш мудрайди. Қалин қирқбўғимлар 
орасида жажжи қушчалар учиб-қўниб ўйнашади. Ту
-
нука томли уйдан оғзи тўла ловия чайнаб бир қария 
чиқди. У ютинар экан, бош силкиб меҳмонлар билан 
сўрашди. Икки киши чўмиладиган жойга буюртма бе
-
ришди. Қария калит олиб келишга кетди. Калитларни 
келтириб, тахта девор билан тўсилган икки хонани очиб 
берди. Ҳар бири ўз хонасига кирди. Аммо ажралишдан 
олдин бир-бирининг қучоғига ташланиб, бўса олиш
-
ди. Қоровул, кўзим тегмасин дегандек, юзини бекитиб, 
тескари қаради. Улар ўрмон шовқин-суронига тўлган 
алоҳида-алоҳида хоналарга киргач, ўзларини ғалати 
сезишди. Икки бўлакка бўлинган ойна Кара де Анхел 
ёшлик шиддати билан қандай ечинганини кўрди. Дарахт 
ёки булут ёки капалак ёки сувдаги пўфак ёки колибрига 
айлангандан кўра, одам бўлиб яшаган нақадар яхши!.. 
Оёғи совуқ сувга теккан Камила қичқириб юборди, 

---

230
иккинчи тоғорани босганда яна чийиллади, учинчи ва 
тўртинчисида янада кучли қичқирди, сўнг шалоп этиб 
ўзини сувга ташлади, кўйлаги шарга айланиб шишиб 
чиқди, сўнг бир дақиқа ичидаёқ очиқ кўк сариқ, яшил, 
ивиган мато баданига ёпишди: кўкраги, қорни, сонлари, 
ориққина елкаси бўртиб кўринди. Сувга шўнғир экан,
Камилани бирдан қўрқув босди. Сувда яшайдиган, тери
-
си капалакдек товланадиган ғалати руҳ Сигемонта − илон 
мана ҳозир ўраб оладигандек туюлди. Бахтига шу пайт 
эрининг овози эшитилди, у киришга рухсат сўраб, эшик 
олдида турар эди; қўрқув бутунлай ғойиб бўлди...
Қоровул эшикдан бош суқиб Лос-Кебрадитасдан
улов чақирган эдингларми, деб сўради. Сувдан чиқиб кий
-
инадиган вақт бўлган эди. Камила ҳўл сочларини тараёт
-
ганда кийими нам бўлмасин деб елкасига ташлаб олган 
сочиқда қурт ғимирлаётганини сезиб қолди. Бақиргиси, 
Кара де Анхелни чақиргиси, барча ифлос нарсалар син
-
гари қуртни ҳам бир лаҳзада йўқ қилгиси келди. Аммо 
бирдан ҳафсаласи пир бўлиб, ҳаммасига қўл силтади...
Аматага
1
боғланган отлар боши ва думларини силки
-
тиб, чивин қўришарди. Уларни олиб келган йигит шляпа
-
сини қўлига олиб Кара де Анхелга салом берди.
− Э, сенмисан, салом! Бу ўлкаларда нима қилиб
юрибсан?..
− Ишлаяпман. Сиз казармадан озод қилганингиздан 
бери шу ерлардаман, бир йил бўлиб қолди.
− Ҳа, йиллар тез ўтаяпти...
− Шунга ўхшайди, соҳиб, қуёш жудаям тез кетаяпти
-
ми, деб ўйлайман, асакуанлар
2
ҳам қувиб етолмайди.
Кара де Анхел Камиладан йўлга чиқаверамизми, 
деб сўради ва қоровул билан ҳисоб-китоб қилиш учун 
тўхтади.
− Сен хоҳлаган вақтда қайтамиз...
− Қорнинг ҳам очиб қолгандир? Бирон нарса еб ола
-
санми? Балки қоровул бирон нарса берар!
1
Амата − дарахт.
2 
Асакуан − америка калхатларининг бир тури.

---

231
− Менда тухум бор, − гапга қўшилди йигит ва курт
-
касининг чўнтагидан учта тухум ўралган рўмолчани 
чиқарди.
− Ташаккур, − деди Камила, − улар жудаям янгига 
ўхшайди.
− Арзимайди, бегойим, тухумлар ҳақиқатан ҳам 
янги, бугунги, эрталаб хотинимга «Учтасини тугиб бер, 
Анхелга олиб бораман!», деган эдим.
Улар ҳамон ёмон кўздан чўчиб, ловия чайнаб турган 
қоровул билан хайрлашдилар.
− Мен астойдил айтаяпман, − йигит яна гап қўшди, − 
сеньора тухумларни ютса яхши бўларди, бу ердан уйинг-
лар жуда узоқ, йўлда очиқиб қоласиз.
− Йўқ, хом тухумни ёқтирмайман, улар мени қийнаб 
қўяди.
− Менимча, сеньора жудаям тортинаяпти!
− Мен ҳали жудаям... яқингинада тўшакдан турган
-
ман ахир.
− Тўғри, − деди Кара де Анхел, − у жуда қаттиқ 
оғриди.
− Ундай бўлса, энди тез тузалади, − таъкидлади 
йигит тортмаларни қаттиқ тортар экан, − аёллар гулга 
ўхшайди, суғориб турмасанг сўлиб қолади; эри ёнида 
бўлса ял-ял ёнади! 
Камила қизариб, киприкларини туширди, у бами
-
соли барг ўрнига фақат кўз ўсадиган навниҳол бутоққа 
ўхшарди; кейин эрига қаради. Ҳар иккисини кўзида ҳеч 
қандай сўзсиз имзоланаётган орзулар шартномаси алан
-
галанарди; бундай ҳолат илгари сира кўринмаган эди.