Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

Joyni topish va moMjalga olishda sezgi a’zolarining ahamiyati.
Ko‘rish sezgisi. 
Sog'lom k ishilarning atrof-muhitdagi, fazodagi 
yo'nalishni aniqlashlarida, yo'l topishlarda ko'ruv a ’zosi - ko'zning 
ahamiyati katta. Ko'zi ojizlar, h atto ko'ruv o'tkirligi ju d a past ko'zi 
ojizlar ham katta m aydonlarda, yo'llarda harakatlanganda ozgina 
bo'lsa ham qoldiq-qo'rquvdan foydalanadilar.
Ko'zi ojizlar nurn i, yo ru g'lik n i sezib, katta narsa va obyektlar- 
nin g shaklini xira bo'lsa h a m sezgan holda o 'shani mo'ljal qilib 
joyda harakatlanadilar. Q o ra va oq nur, soyalarning a lm ashinuvi 
bilan ular oldinda to'siq borlig in t sezadilar. V.S.Sverlov ko'zi ojiz 
k ish in in g joyda, yo'lni va y o 'n a lish n i qanday topib yurishi h a q i­
dagi gaplarini keltiradi: «Atrofdagi h a m m a n arsalar m ening uchun
ku lra n g tuyiladi. Lekin, bu ran g h am tuslarga b o'lina di, b a ’zi bir 
na rsa lar qora, boshqalari oqga o'xshaydi. Men yo'l, ko'cha yorug'
219

---

bo'Isa, o 'z im d a n bir necha m etr naridagi devorni kulrang to'siq 
sifatida sezaman. Shu devor bo'ylab liar kuni y urgan im u ch u n, u 
yerda h a m m a narsalar m enga tanish bo'lgani uchun h a m tez yurib 
ketam an. Bu yo'lda h ar xil qora dog'Iar ko'rinadi, bu d a ra x tla rn in g
soyasi, qurib qolgan loy va boshqalar bo'lishi m u m k in . L ekin , bu 
soyalar menga tanish bo'lgani uchun ham , ular m enga y u rish im d a
mo'ljal bo'lib xizm at qiladi. Lekin, bordi-yu yo'l tan ish bo'lsa-yu 
bu yo'lda soyalar ko'p bo'Isa ju d a h a m qiynalam an. A gar yorug'lik 
va soyalar alm ashib turadigan joy bo'Isa h am m enga qiyin».
Teri sezgisi. 
Ko'zi sog'lom kishi uzoqni ko'radi. Qo'l va oyoq 
bilan tevarak-atrofni tekshirish imkoniyati chegaralangan. A m m o, 
ko'rlarda teri-muskul — harakat analizatorlari yo'lni aniqlashda, 
fazoviy yo'nalishlarni tekshirishda asosiy rol o'ynaydi. Turm ush- 
da, o'quv va ishlab chiqarishda qo'l sezgisi predm etlarning faqat 
shaklini emas, balki ularning bir-birlariga nisbatan joylashuvini, 
yo'nalishning xususiyatlarini aniqlashga yordam beradi. Qo'l va 
oyoqning imkoniyatlari chegaralangan joyda, ko'rlar atrofni tek­
shirish doirasini kengaytirish uchun hassadan foydalanadilar. Sinf 
xonasi, ish joyi, tanish yo'ldagi narsalarning joylashuvi ko'rlarning 
xotirasida yaxshi saqlanadi.