Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

Ko‘rish idroki. 
Ko'rish analizatorlari yordam ida kishi p redm et­
larning rangini, shaklini, hajmini, katta-kichikligini, harakat va 
harakat yo'nalishini aniqlaydi.
Ko'rish idroki funksiyalarining buzilishi atrof-voqelikni bilishda 
katta qiyinchiliklar keltirib chiqaradi, bu predm etlar olami liaqi-
222
N

---

dagi hissiy m a ’lumot va lining nutqiy talqini o'rtasidagi uzilishda 
nam oyon bo'ladi.
K o'r va zaif ko'ruvchilarda ko'rish analizatorlari faoliyati­
ning buzilishi analizatorlar ichida yoki analizatorlar orasida yangi 
bog'lan ishlarning yuzaga kelishiga sabab bo'ladi. Ko'ruvchi shaxs- 
larga nisbatan bularda u yoki bu analizatorlar tizim i faollashadi, 
rivojlanadi. K o 'r yoki zaif ko'ruvchi shaxslardagi ko'rish analizator- 
laridagi bu nuqson oqibatida norm al ko'ruvchi shaxslardagidan farq- 
li ravishda, o'ziga xos analizatorlararo m unosabatlar yuzaga keladi. 
Bu holat o'ziga xos bo'lgan, faqatgina shu toifa nuqsonlargagina 
tegishli bo'lgan xususiyatlardir. K o'rish nin g zararlanish oqibatlari 
birinchi galda sezilarli ta ’sir etadi.
M a sh h u r psixolog B.G. Ananyev g'oyalariga tayanadigan bo'lsak, 
sensor taraqqiyot n o rm a d a h a m nuqsonda, ham bir yo'nalishda ketib 
ularn in g qonuniyatlariga b o 'y su nar ekan. Fiziolog A.A. Uxtomskiy 
t a ’biricha, «eshitish — inson sezgi a ’zolaridan eng asosiysidirki, i n ­
son n in g inson darajasiga yetishida katta rol o 'ynayd i1». D em ak, 
ko'rishdan keyin inson hayotida, bilim egallashida, inson bo'lib 
yetishishida eshitish analizatorlari tu ra r ekan. M a ’lumki, ko'rlar 
qatoriga, toifasiga ko'rish o'tkirligi 0 dan 0,04 gacha bo'lganlar kir- 
sa, zaif ko'ruvchilarga 0,05 dan 0,2 gacha bo'lgan shaxslar kiradi. 
Ko'rlar uphun eshitishning qa nchalik katta ahamiyatga ega ekanli- 
gini t a ’kidlab, A. Krogius shunday yozadi: «Ko'rlik haqida gapirgan- 
da aslida tuyish sezgilari orqali olingan bilim lar haqida fikrlaymiz. 
A m m o , ko'rlarni uzoq m udd at kuzatishlar asosida shunga a m in
bo'ldim k i, bizlarga ko'rish q ancha aham iyatga ega bo'lsa, eshi­
tish ko'rlar uchun shunchalik aham iyat kasb etar ekan». Bu fikr- 
lar R. Dyufoga tegishli fikrlardir. Ko'rlar va zaif ko'ruvchi shaxslar 
uchun eshitish dunyoni bog'liqli bilishda, fazoviy va ijtimoiy mos- 
lashuvlarida katta rol o'ynaydi. H id bilish jarayonlari h a m ko'rlarda 
o'ziga xos tarzd a rivojlanar ekan. O.I.Skoroxodova bemalol non, 
oziq-ovqat, sanoat va boshqa tu r m agazinlarni hech bir qiyinchilik- 
siz farqlay olgan.