Oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tift opsixot ogtya

Eshituv idroki. 
Bola o'sib borishi bilan eshituv idroki murak- 
kablashib, 
tovushning 
uzoq-yaqinligini, 
tanish-notanishligini, 
vo'nalishini va boshqa xususiyatlarini farqlashga o'rganib boradi. 
Tovushlarni aniq va nafis idrok etish asosan maktabgacha va ki­
chik m aktab yoshida shakllanadi. Ko'rlar va zaif ko'ruvchilar 
eshituv yordamida tashqi m u hitni idrok etadilar. Ular eshituv bilan 
faqat tovushlarni, fazoni idrok etib qolm asdan, joyning tuzilishini, 
narsalarning katta-kichikligini, hatto go'zalligini ham idrok etad i­
lar.
Masalan: barglarning shitirlashi, qushlarning sayrashi va boshqa 
narsalar tabiat va uning tuzilishi haqida, go'zalligi haqida bu toifa 
bolalarga ko'plab axborot beradi.
Teri yoki paypaslab idrok etish. 
Teri yordam ida inson og'irlikni, 
bosim ni, yuzaning xossalarini, zichlikni, issiq-sovuqni, og'irlikni 
va boshqalarni sezadi va idrok etadi. Inson ko'ruv yordam ida n a r­
sa va obyektlarning 8 xil belgilarini farqlasa, teri yordam ida pay­
paslab 11 xil toifadagi belgilarni farqlay oladi. M ehnat jarayonida 
chap va o'ng qo'llarning ish bajarishdagi vazifasida taqsimlanish 
yuz beradi. O 'ng qo'l asosan m ehnatda, m ehnat qurollaridan foy- 
dalanishda yetakchi rol o'ynaydi, chap qo'l yordamchi vazifani va 
nazorat vazifasini bajaradi. Shuningdek, barm oq lar ham m a ’lum 
ish bajarishga ixtisoslashgan. Masalan, o'ng qo'lning ko'rsatkich 
barm og'i bu toifa o'quvchilarda relyefli nuqtalarni topish va farq-
226

---

lashga moslashgan bo'Isa, chap q o 'ln in g ko'rsatkich barm og'i shu 
olingan m a ’lum otlarning to'g'riligini tekshiradi.
Paypaslab idrok etish uch xil yo'l bilan am alga oshadi.
1. Passiv shaklda paypaslash. 
Bunday idrok teri yuzasidagi 
an alizatorning nisbatan tinch vaqtida am alga oshadi. N arsalarning 
zam on va makondagi moddiy, fazoviy xususiyatlari, og'irligi, shak­
li, hajmi, uzun-kaltaligi, issiq-sovuqligi va hokazolar aniqlanadi. 
A m m o , passiv shaklda idrok etishda predm etlarnin g ko'pgina ji- 
hatlari: hajmi, shaklini yetarli idrok etish yuz bermaydi va natijada 
predm etn ing mohiyati va m az m u n i haqida yaxshi tushu ncha shakl- 
lanmaydi.