Масъул муҳаррир

10
ТАЪЛИМДА ИННОВАЦИОН ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТНИНГ ЗАРУРИЯТИ 
Қаюмова Марғуба Эгамбердиевна 
Андижон вилояти Мархамат тумани 
26-мактаб ўқитувчиси Халқ таълими аълочиси
Бошланғич синф ўқитувчиси
Джураева Фаридахон Эгамбердиевна 
Андижон вилояти Мархамат тумани 
5-мактаб ўқитувчиси Халқ таълими аълочиси 
Бошланғич синф ўқитувчиси
Тел:[phone]
[e-mail]
Аннотация: ҳозирги замонавий таълим тизими янгича ўқитиш услубларини, инноваци-
он ёндашувларни, янгича фикрлаш доирасини талаб этмоқда. Ушбу мақолада инновацион 
таълим тизимидаги янгича педогогик ёндашувлар ҳақида сўз борган.
Калит сўзлар: инновацион таълим, метод, педогогик ёндашув, педогогик фаолият, ян-
гича ёндашув, педогогик жамоа, ижтимоийлашув, интелектуал салоҳият. 
Билим кишининг шахсий эътикодига ўз-ўзидан айланмайди, уни шакллантириш ҳам 
керак. Бунинг учун таълим ва тарбия жараёнида истиқболли ёш кадрлар шахснинг ақл-
идрокига, ҳис-туйғусига ва хоҳиш-иродасига муайян мақсадларни сингдириш ҳам,уларни 
белгилаб бериш ҳам даркор. Шу боис ёш кадрларга етказилаётган ғоялар улар то-
монидан теран тушуниб олиниши ва ақл-идрок мулкига айланиши даркор. Шундагина 
улар бўлажак ёш кадрлар онгда ўз изини колдириши мумкин. Бунинг учун субъектларда 
мустақил фикрлашни ривожлантириш даркор. “Инновацион таълим” деганда одатда ўқув 
жараёнига янги (фойдали) элементлар олиб кириш тушунилади. Шунинг учун таълимда 
инновация тизимдаги ўзгаришлар билан бевосита боғлиқ. Бундай ўзгаришлар таълим 
тизимининг: 
- мақсадига, мазмунига, метод, технологиясига, ташкил этиш шакли ва бошқарув ти-
зимига;
- педагогик фаолиятдаги ўзига хослик ва ўқув-билиш жараёнини ташкил этишга;
- таълим даражаларини назорат қилиш ва баҳолаш тизимига;
- ўқув-методик таъминотга;
- тарбиявий ишлар тизимига;
- ўқув режа ва ўқув дастурларига;
- ўқувчи ва педагог фаолиятига боғлиқ.
Жадал замонавий ривожланиш шароитларида жамият, маданият ва таълимнинг иннова-
цион педагогик фаолиятнинг зарурлиги қатор омиллар билан белгиланади:
- таълим тизимидаги туб ўзгаришларни тақазо этувчи ижтимоий -иқтисодий ўзгаришлар, 
таълим тизимида янгиланишлар, турли ўқув муассасаларида ўқув-тарбия жараёнини таш-
кил этишда методика ва технологиялардан фойдаланишнинг зарурлиги. Педагоглар фао-
лиятининг инновацион йўналтирилганлиги таълим сиёсатининг янгиланиш воситаси си-
фатида намоён бўлади;
- таълим мазмунида ўқув фанлари миқдори ва таркибидаги ўзгаришлар орқали инсон-
парварлик ғояларининг кучайиши; таълим ва тарбия тизимида мунтазам ташкилий ян-
гиликларни тақазо қилувчи янги ўқув предметларини киритиш орқали. Бундай вазиятда 
ўқитувчилар орасида педагогик билим ва мавқейи ошади, педагогларнинг касбий маҳорати 
сезиларли равишда ортади. 
- педагоглар томонидан янгиликларни қўллашга ва ўзлаштиришга нисбатан ёндашув-
нинг ўзгариши. Таълим –тарбия жараёнлари қатъий вақт меъёрларига риоя этиш талаб 
қилинадиган шароитларда педагоглар нафақат дастур ва дарсликларни ихтиёрий танлаш, 
балки ўзларининг педагогик фаолиятларида усул ва воситаларни танлашда ҳам маълум 
чегаралар мавжуд эди. 
Бугунги инновацион педагогик фаолият танлаш ва тадқиқотчилик характерига эга 
эканлиги билан ҳам эътиборга лойиқдир. Шунинг учун ҳам педагогик жамоалар

---

265
10
раҳбарлари, илмий тадқиқот институтларининг методик хизматчилари фаолиятининг
муҳим йўналиши ўқитувчилар томонидан яратилаётган инновацияларнинг таҳлили ва
баҳоланиши, уларнинг самарадорларини яратиш ва қўллаш учун зарурий шароитларни 
яратишдан иборат. Агар содда қилиб баён этадиган бўлсак, инновацион фаолиятга му-
рожаат этишга мажбур қилаётган асосий сабаб, таълим хизматларини амалга оширувчи 
барча ташкилотлар жамоаси дуч келаётган кескин рақобат шароитидир. Бугунги
кунда педагогик жамоалар мустақил равишда таълим тизимида рақобатбардошлиликни 
амалга ошириш, яъни вазиятни кузатиш ва башоратлаш, асосий рақобатдошлар фаолият
йўналишини кузатиб бориш, илмий ва технологик янгиликларни иш фаолиятида
қўллаш ва бошқалардан олдинроққа интилишни мустақил равишда амалга оширишлари 
зарур. 
Инновациянинг мақсади - сарфланган маблағ ёки куч эвазига юқори натижага эришишдан 
иборат. Бошқа турли - туман ўз-ўзидан пайдо бўладиган янгиликлардан фарқли ўлароқ 
инновация бошқарилувчи ва назорат қилинувчи ўзгаришлар механизмини ташкил этади.
Таълим инновациялари – таълим соҳаси ѐки ўқув жараѐнида мавжуд муаммони янгича 
ѐндошув асосида ечиш мақсадида қўлланилиб, аввалгидан анча самарали натижани 
кафолатлай оладиган шакл, метод ва технологиялар. Таълим тизимида ѐки ўқув фаолиятида 
инновацияларни қўллашда сарфланган маблағ ва кучдан имкон қадар энг юқори натижани 
олиш мақсади кўзланади. Инновацияларнинг ҳар қандай янгиликдан фарқи шундаки, у 
бошқариш ва назорат қилиш.
Шундай қилиб, замонавий таълимда инновация, янада аниқроғи, педагогик ҳамда таълим 
инновацияларидан фойдаланиш муҳим аҳамият касб этмоқда. Бинобарин, глобаллашув ҳамда 
жамиятнинг ахборотлашуви таълим жараѐнини ноанъанавий шаклларда самарали метод 
ва воситаларни қўллашни тақозо этиш билан бирга, ўқув материалларини шакллантириш 
ва улардан амалда фойдаланишга нисбатан ҳам инновацион ѐндошишни тақозо этмоқда. 
Педагогик инновациялар педагогик тизимнинг ички тузилишини ўзгартиради. Олий таълим 
муассасалари педагогларининг педагогик ѐки таълим инновацияларидан самарали, фаол 
фойдалана олишлари муайян жараѐнда кечади. Педагогларнинг касбий фаолиятга инновацион 
ѐндаша олишлари кўзланган мақсадга эришишни кафолатлаш билан бирга таълим сифати ва 
самарадорлигини оширишга, талабаларда билиш фаоллигини кучайтиришга ѐрдам беради.
Бугунги кун ёшлари ниҳоятда катта ҳажмда ахборотларга эга. Бироқ, моҳиятан ушбу 
ахборотларнинг аксарияти уларнинг шахс сифатида камол топиши, интеллектуал жиҳатдан 
ривожланиши, мавжуд қобилиятларини оширишлари, самарали ижтимоийлашувлари, ўз 
устида изчил ишлашлари, касбий камолотга етишларига ҳеч қандай ёрдам бермайди. Чунки 
улар назарий жиҳатдан бунѐдкорлик, яратувчанлик, инсонпарварлик ғояларига эга эмас, 
аксинча, шахсни асосий ҳаѐтий, олийжаноб мақсадлардан чалғитувчи, унга “ҳар қандай 
ташвиш, муаммолардан ҳоли, кўнгил майллари асосида яшаш имконияти”ни ваъда қилувчи 
қарашлардан иборат. Худди шу каби ахборотлар мавжуд шароитда талабаларда таълим олиш, 
мутахассис сифатида камол топишга нисбатан қизиқишнинг пасайишига олиб келмоқда. 
Ижтимоий тараққиёт эса фақатгина ижтимоий субъектларнинг кучи, янада аниқроғи, 
уларнинг интеллектуал салоҳияти, жисмонан фаолликлари асосида таъминланади.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати
1. Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида”ги Қонуни. www.Lex.uz
2. Ўзбекистон Республикасининг “Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” www.Lex.uz
3. Морева Н. А. “Технологии профессионального образования. Учебное пособие для 
вузов”, Высшее профессиональное образование Издательство: Academia. 2017.
4. Управление высшим учебным заведением: учебник (ФГОС 3-го поколения) / под 
общ. ред. С.Д. Резника, В.М. Филиппова. – М.: ИНФРА-М, 2015. – 415 с.
5. www.ziyonet.uz - таълим портали.

---

266